گل شهناز، علف چای، هزار چشم و یا گل راعى (نام لاتين:
Hypericum calycinum)
گیاه بوتهای شکلی است که بصورت گسترده و بخاطر خواص گلهاى زرد آن کشت میشود. خاستگاه اصلى این گیاه ارزشمند شمال ايران بزرگ است و بدليل خواص طبى و زياد آن، در دو دهه اخير كشت اين گياه در اروپا و آمريكا و استراليا ركورد گذاشته است.
بوته گل شهناز یا گل هزارچشم تقریباً تا یک متربلندی دارد و بهمراه شاخههای جفتی ومتقابل رشد میکند. برگهای آن تا دوسانتیمتر بلندی دارد و دارای نقاط غده ای و نیمه شفاف متعددی که در برابر نور پدیدار میشود . گلهای زرد آن دارای پنج گلبرگ، با پرچمهای بیرون زده است و بصورت مجتمع در بالای ساقه ها بچشم میخورد.
گیاهی است علفی و دائمی به ارتفاع تا یک متر، با بوی معطر و در زمان گل دهی بسیار زیبا، زمان گلدهی گیاه برحسب ناحیه رویش از اردیبهشت تا مهرماه می باشد. محل رویش گیاه در کوهستان ها و ارتفاعات نواحی شمالی کشور می باشد. البته در ارتفاعات متوسط و کم بسیاری از نقاط از جمله کرج، راه چالوس، لاهیجان، ارومیه، بروجرد، گنبدکاووس، کلاردشت و اطراف تهران نیز رویش دارد.
قسمت مورد استفاده دارویی گیاه سرشاخه های گلدار آن است .
داروىى كه از گل شهناز توليد ميشود، در درجه اول بعنوان یک روش طبیعی برای از بین بردن علائم افسردگی شناخته شده است. این گياه براى درمان اضطراب، تغییرات خلقی، احساسات بد و علائم اختلال وسواس فکری است.
مهم ترین اجسام موجود در گیاه شامل نیم تا سه درصد نفتودی آنترون ها از جمله هیپریسین، پزدوهیپریسین، ایزوهیپریسین، پروتوهیپریسین، هیپرفورین و ادهیپروفورین می باشند. میزان ۲ تا ۴ درصدی فلاونوئیدها از جمله هیپروزید، هیپرین، کورستین، ایزوکورستین و روتین؛ میزان ۷ تا ۱۵ درصد تانن های کاتشین؛ مقدار کمی اسانس؛ مقدار کمی پروسیانیدین؛ گزانتون ها؛ کاروتنوئیدها و فنل های اسید کربوکسیلیک از جمله کافئیک، کلروژنیک و فرولیک می باشند.
خاصیت ضد افسردگی:
هیپریسین موجود در گلهاى گياه، قادر است هر دو نوع A و B منوآمینواکسیداز (MAO) را مهار نماید. از این نظر می تواند در استفاده های کلینیکی بعنوان ضدافسردگی، ضداضطراب، بی خوابی، بدخوابی، احساس بی ارزشی، بی اشتهایی، خونسردی و بی احساسی، افسردگی های فصلی(مانند پاییز، زمستان و یا سستی در بهار و تابستان) کاربرد داشته باشد.
همچنین تاثیر این گیاه در فعالیت های مغزی بسیار رضایت بخش بوده و این موضوع با آزمایشات الکتروآنسفالوگراف و بروش دوسوکور ثابت شده است.
بیشتر از ۲۵ تحقق دوسوکور بر روی ۱۷۵۷ نفر که دارای افسردگی خفیف تا متوسط بودند نشان داد که علف چای بصورت عصاره استاندارد در درمان آنها بسیار رضایت بخش بوده است. در سال ۱۹۹۴ در آلمان معادل ۶۶ میلیون دوز روزانه از آن توسط پزشکان نسخه شده است.
گیاه علف چای با گیاه چای معمولی ارتباطی ندارد و فقط گیاه علف چای بطور هرز در میان بوته های چای شمال کشور میروید و بدین نام مشهور گشته است.