معنای جان و روان بر ما هنوز روشن نیست با اینکه دانشمندان و حکما و فلاسفه ایرانی که آموزگار همه دانشمندان دنیا هستند، در کتب و مقالات و آثار خود بارها و بارها آنرا توضیح و شرح دادهاند. ولی چون ادبیات ما آلوده دستهای اجانب گشته، ما در این دایره سرگردان شده ایم. مثلا کلماتی مانند "وحشی، حیوان و تنها".... بار منفی دارند و گاها بعنوان فحش بکار میروند. در حالیکه روح را گاهی حیوان مینامند و آب حیات یا آب حیوان بارها بکار رفته. وحشی در اصل بمعنای آزاده است. نام سیارات و یا ستارهگانی است که آزادانه در دنیای مادی قرار دارند بدون اینکه به کهکشانی متصل باشند. وحشی مخالف انس و الفت است. وحشی یعنی کسی که تعلق خاطری بکسی و چیزی ندارد. ولی امروزه ایرانیا آنرا بعنوان یک کلمه منفی بکار میبرند. و یا کلمه تنها، به معنای بیکس و تک مانده بکار میرود در حالی که تنها جمع تن است و به جمع انسانی که دور هم جمع شوند میگویند، تن ها. درست برخلاف آنچه امروزه بکار میرود.
خلاصه اینکه خانه از پایبست بکلی ویران است.
در لغتنامه دهخدا (که اولین لغتنامه دنیاست و هر چی لغتنامه است از روی آن کپی شده، و این گفته من نیست این گفته تمامی کسانی است که در دنیا سرشان به تنشان میارزد و این مرد نازنین و حکیم ارزشمند آنرا تهیه کرده است) به معنای روح و جان و روان اشاراتی شده است، که در زیر میاید. هر چند این منبع ارزشمند پارسی هم از حمله بربرها در امان نمانده و آنرا بکلی دستکاری کردهاند.
میفرمایند:
و مردم را از گرد آمدن سه چیز آفرید یکی تن که بدن و جسد خوانند و دیگری جان که او را روح خوانند و سیوم روان که او را نفس خوانند. (از رساله ٔ ابوعلی سینا).
مرمرا از دل خویش ای شه نومید مکن
که فدای دل تو باد مرا جان و روان .
فرخی .
جان بقول هوبشمان از کلمه ٔ سانسکریت ذیانه (فکر کردن ) است . و جان با کلمه ٔ اوستائی گیه (زندگی کردن ) از یک ریشه است. در پهلوی گیان شکل قدیمتر و جان شکل تازه است . و در کردی و بلوچی وافغانی (دخیل ) جان آمده است .
ابن سینا جان را بمعنی نفس یاد کرده : دیگر (از انواع حکمت ) آن بود که از حال هستی چیزها... ما را آگاهی دهد... تا جان ما صورت خویش بیابد و نیکبخت آن جهانی بود. و در ادبیات پارسی مترادف روان (روح انسانی ) هم آمده :
اگر موری سخن گوید وگر موئی روان دارد
من آن مور سخن گویم من آن مویم که جان دارد.
عمعق بخاری
ابن سینا گفته اند که جان مانند خورشید است و روان روشنی خورشید.
