شبچله و یا شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. ایرانیان به عنوان اولین آدمیان روی زمین که ساعت و تقویم را خلق کردند، شب یلدا را جشن می‌گیرند.
این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.
«یلدا» واژه‌ایست به معنای «تولد» که این واژه در زمان ساسانیان شب چله نامیده می‌شده است و دلیل آن هم محاسبات نجومی و تقویمی است که ایرانیان انجام داده و بر طبق آن خورشید به اوج خود رسیده و از این نقطه به بعد فرود میاید.
واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی ( دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.
واژه دی پهلوی و از ددهوا اوستایی آمده است که به معنی خداوند و آفریدگار است .
ماه دی در تقویم مذهبی ایران باستان آغاز زندگی دوباره خورشید بوده است. چنان که میراث آن از راه میترائیسم به مسیحیت و تقویم امروزی نیز رسیده است.
مراسم شب یلدا یكی از آداب به یادگارمانده از گذشتگان و پیشینیان ایرانیان است و جایگاه ویژه‌ای دارد. خواندن فال حافظ، متل‌گویی، شاهنامه‌خوانی، نقل خاطرات، قصه‌گویی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها، حضور در منزل بزرگان خانواده و شكر نعمت و سلامتی از رسوم متداول این شب است.
شبچره:
یكی از رسوم این شب كه در بستر زمان كمرنگ شده است فرستادن «خوانچه یا خنچه چله» به منزل نوعروسان است كه خانواده داماد در نخستین شب چله‌ای كه عروس را برای پسرشان برگزیده‌اند این خنچه یا خوانچه را به منزل عروس می‌برند. این خنچه شامل انواع آجیل و شیرینی و میوه‌های فصل مانند انار، ازگیل و هندوانه به همراه هدایایی برای عروس خانم است كه در بسته‌هایی آذین‌بندی می‌شود.