قرن نوزدهم میلادی را باید "قرن پژوهش در بارهٔ دین" نامید. از آغاز همین قرن است که دانشمندان رشته‌های گوناگون علوم انسانی و به ویژه جامعه شناسی و روان شناسی به برسی‌‌های ژرف در بارهٔ چگونگی پیدایش دین در دوران پیش از تاریخ بشر و نقش دین در زندگی انسان پرداختند. دانشمندان دانش نو خاسته یه مردم شناسی، نیز به پژوهش در بارهٔ طرز زندگی، اندیشهٔ‌ها و فرهنگ قبیله‌های بدوی در نقاط دور از تمدن کرهٔ زمین پرداختند و رفته رفته چگونگی پیدایش و تکامل دین و مذهب روشن شد. دانشمند آلمانی به نام "ماکس مولر" که از او به نام بنیان گذار " دین شناسی مقایسه ای" یاد میشود، به برسی‌‌های ژرف در مورد چگونگی پیدایش نخستین اندیشه‌های دینی بشر پرداخت. وی گفت: اندیشه‌های دینی در نوع انسان با برداشت‌ها و تصور‌های انسان‌های پیش از تاریخ درباره‌ی طبیعت و نیرو‌های طبیعی آغاز میشود. مولر گفت: انسان‌های پیش از تاریخ و آدم‌های قبیله‌های نیمه وحشی که هم اکنون در برخی از سرزمین‌ها زندگی میکنند، به نیرو‌هایی که در طبیعت وجود دارند، شخصیت میدهند و آنها را مافوق نیروی انسان میدانند.
پیدایش و تکامل دین، دکتر احمد ایرانی
پیدایش و تکامل دین، دکتر احمد ایرانی