سرود سی امّطبقه هشتم دوزخ: حیله گران
گروه دهم: جاعلین
دسته‌های دوم و سوم و چهارم: سکه سازان و قلب کنندگان افراد و سخنان
در کنار کیمیا گران، سه دسته دیگر از قلب زنان درین آخرین گودال طبقه هشتم کیفر می‌بینند. دستهٔ اول، آنها که آدمی را بجای آدمی دیگر جا زده‌اند، و مجازات آنها در اینجا این است که الی آلابد اسیر دیوانگی باشند تا اشخاص را با دیگران عوضی بگیرند و هرگز نفهمیدند که با که طرف هستند و در مقابل این دیوانه خویی از همه طرف مورد آزار قرار گیرند، یعنی بحقیقت از خودشان فرار کنند و باز همیشه گرفتار خود باشند.
دستهٔ دوم، سکه سازان یعنی جاعلین پول، یا آنهایند که زرّ خالص را باغش آمیخته اند. اینان به بیماری استسقا دچارند که همیشه آنها را تشنه نگاه میدارد، و در عین حال فضولاتی را در تنشان انباشته میکنند که ایشان قدرت تحلیل بردن آنها را ندارند، زیرا در زندگی نیز فضولاتی را با زرّ خالص درامیختند که زرّ نمیتوانشته است که آنها را هضم کند. تشنگی دائمی ایشان علامت عطش طلا است که همواره بر ایشان حکمفرما بوده است.
دستهٔ سوم آنها هستند که با قلب سخن، باعث بدبختی‌ها و فلاکت‌ها شده اند. این عده محکوم بدانند که یا همواره خاموش مانند، و یا هر سخنشان با سوتفاهم و جر و بحث توأم باشد زیرا ایشان در زندگی با همین زبان غیر از آن گفته‌اند که می‌بایست گفته باشند.
دانته با کسی که به جرم کیمیاگری در این گودال قرار دارد، صحبت میکند که ناگهان روح گناهکار دیگری به کیمیاگر حمله میکند و گردنش را گاز میگیرد و و کیمیاگر یا همان کاپو کیوو از درد، زمین سخت را با شکم، خراشیدن میگیرد، این روح گناهکار روح زنی به نام میررا است که بنا به افسانه‌های یونان دختر زیبای پادشاه جزیره قبرس بود، این دختر عاشق پدر خود شد و به شکل زنی دیگر تغییر قیافه داد و شبی با استفاده از تاریکی، بجای زن دیگری به بستر پدر راه یافت و با او همخوابه شد.
جیانی به خواهش سیمونه به جای مادر مردهٔ سیمونه در بستر بیماری خوابید و به نفع سیمونه وصیت کرد و قسمت اعظم از دارایی خود را به پسرش سیمونه بخشید، ضمنا خود از این فرصت استفادر کرد و چندین چیز قیمتی و نادر از اموال متوفی، بخصوص مادیان سفید رنگ منحصر به فرد او را که در تمام ایتالیا شهرت داشت بخویش واگذار کرد و سیمونه پسر متوفی نیز نتوانست از اجرای میل پدر درین باره سر باز زند.
گناهکار دیگری با شکمی بزرگ که پر از گنداب است و با لبهای که بر اثر تشنگی آویزان است به جرم جعل سکه مجازات میشود و در کنار او دو روح دیگر دراز کشیده اند که بر اثر تب زیاد، دود از آنها بلند میشود. یکی از این ارواح، روح گناهکار زلیخاست که به یوسف تهمت زده و دیگری از شیادان شهر تروا است که سینون نام دارد و مردم ترویا را فریب داد و آنانرا متقاعد کرد که اسب چوبی معروف را که یونانیان در درون آن بودند وارد شهر کنند. این ارواح با یکدیگر به جدال میپردازند و گناهان یکدیگر را به رخ هم میکشند.
دانته شاهد دعوای بین این ارواح گناهکار میشود و غرق در گفته‌های ایشان میگردد، به طوری که استادش ویرژیل به او هشدار میدهد و بر وی خشم میگیرد،
هوش دار که چه میکنی، که نزدیک است سخت از تو بخشم آیم.
استاد گفت: شرمی کمتر از این، جبران خطایی فزون از این را کافی است، پس ترا دیگر جای آزرم و تاسف نیست.
میل شنیدن این چنین سخنان زشت خود میلی بسیار پست است.
گناهکار دیگری با شکمی بزرگ که پر از گنداب است و با لبهای که بر اثر تشنگی آویزان است به جرم جعل سکه مجازات میشود و در کنار او دو روح دیگر دراز کشیده اند که بر اثر تب زیاد، دود از آنها بلند میشود. یکی از این ارواح، روح گناهکار زلیخاست که به یوسف تهمت زده و دیگری از شیادان شهر تروا است که سینون نام دارد و مردم ترویا را فریب داد و آنانرا متقاعد کرد که اسب چوبی معروف را که یونانیان در درون آن بودند وارد شهر کنند. این ارواح با یکدیگر به جدال میپردازند و گناهان یکدیگر را به رخ هم میکشند.
دانته شاهد دعوای بین این ارواح گناهکار میشود و غرق در گفته‌های ایشان میگردد، به طوری که استادش ویرژیل به او هشدار میدهد و بر وی خشم میگیرد،
هوش دار که چه میکنی، که نزدیک است سخت از تو بخشم آیم.
استاد گفت: شرمی کمتر از این، جبران خطایی فزون از این را کافی است، پس ترا دیگر جای آزرم و تاسف نیست.
میل شنیدن این چنین سخنان زشت خود میلی بسیار پست است.
سرود سی و یکمعفریتان
این سرود سراسر به عفریتان و دیوان دوزخ تعلق دارد و در آن پای هیچ انسانی بجز ویرژیل و دانته به میان نمیاید. این عفریتان پاسداران طبقه نهم دوزخ یعنی آخرین طبقه جهنمند که مقر فرمانروای امپراتور دوزخ یعنی شیطان است. اینان موجودات عظیم الجثه و خوفناک هستند که دیدارشان بیننده را متوجه مخافت و مهابت نیروی نهفته در زنجیر کشیدهٔ آنان میکند، چنانکه اگر این نیرو در خدمت شر بکار افتا، تعادل قوا بنفع اهریمن بر هم خواهد خورد.
قسمت اعظم این عفریتان " تیتان "هایی هستند که روزگاری بر خدای خدایان یونان شوریدند و از آن زمان به بند افتادند تا دیگر پا به دنیای روشنایی نگذارند.
قسمت دیگر از آنان شیطان هاییند که پس از عصیان به خداوند به اسفل السافلین فرود افتادند، یکی نیز نمرود پادشاه کلده است که برج معروف بابل را ساخت.
این عفریتان بیشتر بخاطر دیو منشی خود در اینجا گرد آمده‌اند، نه به علت گناهان گذشته خویش، زیرا فی المثل یکی از آنان که دانته و ویرژیل را از چاه پایین میبرد و در طبقه نهم میگذارد، انتیوس است که اصلا در عصیان بخدایان شرکت نجسته است.
به طور کلی عفریتان زادگان زمین و تاریکی و مغایر قوای عنان گسیخته‌ای هستند که نیروی عقل و نیروی محبت تعدیل نشده اند. یعنی نمایندهٔ تمایلات لجام گسسته و دور از قید و بند مقررات اخلاقی و فکری و قوانین الهی بشمار میروند.
از نظر تمثیلی اینان مظاهر آلایش و تاریکی زمینی در مقابل صفا و فروغ آسمانی هستند و هر انسان باید در راه تعالی روح خود از نفوذشان دوری گزیند تا راه را بر تمایلات و شهوات بی بند و بار حیوانی ببندد، براه دیگری رود که بسوی آراستگی و کمال معنوی میرود.
این دیوان، یکبار که از زیر زمین بدر آمدند و پا بجهان نهادند، دست بچنان عصیانی زدند که حتی خدایان را بلرزه دراوردند و بساط آنانرا تهدید به هم نوردیدن کردند، بدینجهت خدایان دوباره انانرا بزنجیر کشیدند و به خاک ظلمات و عناصر اربعه که زادگاه و اصل آنها بوده باز گرداندند و همچنان زنجیر بر پا، مامور پاسداری آخرین طبقه از دوزخ و درکات جهنمشان کردند.
با چنین راهنمایان و زیر نظر چنین پاسدارانی است که دانته بر پشت یکی از این عفریتان پا به طبقه نهم دوزخ میگذارد.
بنا بر افسانه های یونان ، پله یوس Peleus پدر آشیل قهرمان و نیمه خدای معروف یونان، نیزه ی داشت که ضربت اول ان زخم میزد و ضربت دوم ان همین زخم را التیام میداد. در قرون وسطا این نیزه آشیل موضوای بسیاری از ترانه های عاشقانه ترانه سرایان دوره گرد بود که دیدگان محبوبه خود را به نیزه ی آشیل تشبیه میکردند که هم دل عشاق را مجروح میکند و هم بر زخم این دل مرحم میگذارد . درانتهای سرود پیشین ویرژیل ، دانته رو مورد خشم و عتاب قرار میدهد و در این سرود از وی دل جوی میکند و دانته این رفتار ویرژیل را چونان نیزی آشیل میخواند که نخست درد میداد و پس درمان میبخشد.
در جای که نه تاریک است و نه روشن، صدا ی وحشتناکی به گوش دانته میرسد که دانته آنرا با شیپور Orlando که برادر زاده شارلمانی امپراتور معروف فرانسه بود مقایسه میکند ( ماجرای رولاندو اینگونه است که وی فرمانده سواران و جنگجویان زبده شارلمانی در جنگ با مسلمانان اندلسی بود و پس از شکست نیروی مسیحی بدست مسلمین در نبرد معروف Roncevaux در سال ۷۷۸ مسیحی، که دانته از ان به عنوان شکست دردناک نام میبرد، هنگامی که خود را بر اثر زخمهای گران در آستان مرگ دید چنان در شیپور خود دمید که صدای شیپور در دو فرسنگی آنجا به گوش شارلمانی و سردارانش رسید. مقصود از سپاه مقدس سپاه شارلمانی است که برای جهاد با مسلمانان اندلسی رفته بود .). و دانته از دور سایه مبهم برجهایی را میبیند و ویرژیل برایش توضیح میدهد که آنها برج نیستند و در واقع عفریت های هستند که در کنار چاه دوزخ از کمر به پایین در زمین گرفتارند . یکی از این غول ها نمرود است و شیپوری بر گردان دارد. نمرود نخستین پادشاه بابل، که در قرآن و تورات از او و از شداد نام برده شده است. مبنای اطلاع دانته طبعا تورات است.
دیگری که با غل و زنجیر به زمین بسته شده است، افل لتس Ephialtes است که قصد مبارزه با خدایان را داشته است .
افل لتس در میتولوژی یونان، پسر نپتون خدای دریا قویترین دیوها بود. وی با کمک برادر خود اتوس در صدد برآمد که از کوه اولمپ بالا رود و بمقر خدایان راه یابد، ولی در آن حین که نزدیک بود بمنظور خود برسد، آپولون که آنشب پاسدار المپ بود از برج دیده‌بانی خود آنها را دید و تیری بسویشان افکند و هر دو را بفرار واداشت.
افل لتس در میتولوژی یونان، پسر نپتون خدای دریا قویترین دیوها بود. وی با کمک برادر خود اتوس در صدد برآمد که از کوه اولمپ بالا رود و بمقر خدایان راه یابد، ولی در آن حین که نزدیک بود بمنظور خود برسد، آپولون که آنشب پاسدار المپ بود از برج دیده‌بانی خود آنها را دید و تیری بسویشان افکند و هر دو را بفرار واداشت.
سپس غول دیگری به نام Antee که آزاد است ، دانته و ویرژیل را بر دوش خود گرفته و آنها را به درون چاه یعنی جای که شیطان و یهودا ( یکی از یاران عیسی مسیح که به وی خیانت کرد )در ان قرار دارند ، میبرد.Antee پسر نپتون خدای دریا و تیلوس ربه النوع زمین در افسانه‌های خدایان یونان از این امتیاز برخوردار بود که در جنگ، چون پشتش بزمین میرسید، نیروی از دست رفته خویش را باز می‌گرفت، زیرا زمین مادر او بود، به این جهت هیچ کس نمیتوانست او را بکشد، تا آنکه هرکول پهلوان افسانه‌ای و شکست ناپذیر یونان او را بر هوا بلند کرد، آنقدر در همان حال نگاهش داشت تا خفه‌اش کرد. این غول در عصیان بخدایان شرکت نکرده است و بنابر این کیفری سبکتر از آنهای دیگر دارد.
سرود سی و دومطبقه نهم دوزخ: خیانت کاران
منطقهٔ اول: خائنین به والدین و خویشان
منطقهٔ دوم: خائنین بوطن
ویرژیل و دانته با دست عفریت در طبقه نهم دوزخ برزمین مینشینند. این آخرین حلقهٔ جهنم است که از لحاظ وسعت کوچکترین حلقات دوزخ و از نظر عمق و ظلمات مخوفترین آنهاست. در آن گناهکارترین ارواح دوزخ خانه دارند. در مرکز دایره‌ای که این طبقه را تشکیل میدهد ابلیس اعظم که بجرم عصیان بخداوند از آسمان فرود افتاد و پر و بالاش بسوخت بر جای ایستاده است و از این مقر خود که در نقطهٔ مرکزی کرهٔ عرض قرار دارد قلمرو وسیع خویش یعنی سراسر دوزخ را اداره میکند، ولی دفتر کار او همین طبقه نهم دوزخ است.
این طبقه به چهار منطقه تقسیم شده که از نظر ساختمانی به دنبال هم قرار گرفته اند. اما هر یک از آنها بیک دستهٔ خاص از اهل خیانت اختصاص یافته که وجه مشترک همهٔ آنها همین خیانتکاری است.
سراسر این طبقه نهم دوزخ از امواج یخ زدهٔ رودخانهٔ کوه چیتو که آخرین رود جهنم است پوشیده شده و بدین ترتیب قشری چنان عظیم و شکست ناپذیر از یخ آنرا در زیر خود گرفته است که بقول دانته اگر بزرگترین کوه‌های روی زمین بر آن فرو افتند، کمترین شکافی در آن روی نمیتواند داد.
در این فضای یخ زدهٔ موحش که در آن هر بخاری که از دهانی آید و هر اشکی که از چشمی فرو چکد جابجا یخ می‌بندد، دانته وعدهٔ سخن گفتن از یک دوزخی را در روی زمین مشروط بدان میکند که زبانش در این طبقه دوزخ یخ نزند،
در اینجا محکومینی بسر میبرند که سنگینی گناه آنان راه هشت طبقه پیشین دوزخ را برایشان بسته است.
چهار دستهٔ خیانتکارنی که در درون این یخ جاودانی بسر میبرند و فقط سرهایشان از یخ بیرون است، عبارتند از خائنین به والدین و نزدیکان، خائنین بوطن، خائنین بمیهمانان، خائنین بولی نعمتان.
یخ جاودانی، آخرین و شاید عالیترین سمبل گناه است که دانته ابداع کرده است، زیرا این سرما و یخ و ظلمت مظهر انکار کامل لطف حیات بخش الهی و گرمی محبت بشری است، و فقط قشر عظیم یخ که در آن هیچ اثری از حرارت و زندگی و فروغ و ترّحم وجود ندارد، میتواند طبیعت این طبقه از گناهکاران را تجسم دهد.
فقدان هر گونه نور و حرارت آسمانی درینجا علامت محرومیت اینان از مهر و لطف خداوندی، و فقدان هر گونه نور و حرارت زمینی نشان محرومیتشان از محبت و عاطفهٔ بشری است. دوزخیان این طبقه، از هر چیز که علامت زندگی و گرمی و روشنی باشد محرومند، زیرا خود هر گونه عواطف انسانی و آسمانی را در روی زمین زیر پا گذاشته و بپیوند محبّت که مردمان جهان را بهم نزدیک میکند، خیانت کرده‌اند. از برجسته‌ترین نمایندگان این نوع دوزخیان، قابیل پسر برادر کش آدم است و یهودا حواری خائنی که عیسی ولینعمت خود را بسکه‌ای چند فروخت، و شیطان اعظم که بخداوند یعنی ولینعمت بزرگ خویش عصیان ورزید. هنگام ورود بدین طبقه خاموش و سرد دوزخ که هر اثری از امید و آرزو از آن رخت بربسته است، و ساکنانش بخلاف ارواح سایر طبقات جهنم آرزویی جز آن که مطلقاً فراموش شوند و از خاطره‌ها بروند در سر ندارند، دانته و ویرژیل تقریبا به آخر سفر بیست و چهار ساعتی خود در دوزخ رسیده‌اند، زیرا طبق حساب‌هایی که ما در آغاز سرود‌ها از اشاره بدانها خود داری کرده ایم، درین هنگام آخرین ساعت روز شنبهٔ مقدس ( ۹ آوریل) سال ۱۳۰۰ فرا رسیده، یعنی تقریبا بیست و سه ساعت است که دانته در دوزخ بسر میبرد.
ارواحی بلاکش را در درون یخ دیدم که از فرط سرما تن‌‌هایشان تا آنجا که جلوه گاه شرم است، ( جلوه گاه شرم یعنی صورت، که در آن سرخی روی نشان شرم میباشد) کبود شده بود و دندان‌هایشان چون منقار لک لکان، بهم می‌خورد، و هر یک از آنها روی بجانب پایین داشت، دهان آنان شاهد شدت سرمایی بود که احساس میکردند، و دیدهگانشان شاهد رنجی که در دل داشتند.
و در آن ضمن که در سرمای جاودان سخت میلرزیدم، بسوی مرکزی رفتیم که هر آنچه را که وزنی است روی بدان است. ( اشاره به مرکز کره زمین که مرکز ثقل دنیا و در دوزخ دانته نقطه یه نهایی جهنم است )
دانته موهای یک دوزخی را که نمیخواهد نامش را به دانته بگوید، در دست میگیرد و قسمتی از آن را میکند. " موهایش را در دست پیچاندم و بیش از حلقه‌ای از آن را بزور از سرش کنده بودم، و او زوزه کشان دیده بزیر داشت" ، در اینجا بخلاف قسمت‌های اولی دوزخ، محکومین میل ندارند در روی زمین یادی از ایشان بشود، بلکه خواستار فراموشی مطلق هستند. این صحنه، از قدیم یکی از بغرنج‌ترین مسائل کمدی الهی را برای دانته شناسان پیش آورده است، که با وجود بحث‌های بسیار هنوز همچنان لاینحل مانده است، و آن موضوع تجرد ارواح در دوزخ است، آیا ارواح دوزخ که بارها دانته آنان را اشباحی محسوب داشته و تذکر داده است که وزن ندارند، و مثلا هنگام نشستن آنها بر قایق تغییری در وضع قایق در روی آب پیدا نمی‌شود، میتوانند خصأص جسمانی خود را در دوزخ محفوظ دارند؟ دانته در اینجا بصراحت میگوید که موهای سر یک دوزخی را کنده و از این راه بدو شکنجه داده و وی را به فریادی و‌ا داشته است، که خودش این فریاد را عو عو سگان مینامد، هنوز مفسرین کمدی الهی برای این سوال پاسخ قانع کننده‌ای نیافته اند.
دانته یکی از قسمت های چهار گانه طبقه نهم دوزخ را، قابیلستان و یا Caina ، مینامد که این نام از اسم قابیل ، پسر برادر کش آدم مشتق شده که خود در این طبقه بسر میبرد، اصل فکر از تورات گرفته شده است . ( تورات سفر پیدایش باب چهارم )
Antenora ، نام قسمت دوم ازطبقه نهم دوزخ که مخصوص خائنین به وطن یا بمرام سیاسی خویش است، نام قسمت اول، که مخصوص برادر کشان و خویشاوند کشان است، از اسم قابیل مشتق شده بود، نام این قسمت از اسم Antonos شاهزاده ترویایی آمده است که پالادیوم شهر و مجسمه معروف آنرا تسلیم یونانیان کرد و دروازه شهر ترویا را بروی اسب چوبی گشود.
استاسیوس شاعر رومی قرن اول مسیحی است که نوشته‌هایش به کرات در کمدی الهی مورد اقتباس و استفاده دانته قرار گرفته است.
دو دوزخی یخ زده را در یک گودال دیدم، که سر یکی برای آن دیگری کلاهی شده بود، چونانکه بهنگام گرسنگی نان خورند، آنکس که سر بالاتر داشت دندان در نقطه‌ای از سر آن دیگری که مخ و گرده بهم میپیوندند، فرو برد.
در اینجا معروفترین صحنهٔ کمدی الهی شروع میشود که با داستان فرنچسکا ( سرود پنجم)، عالیترین ماجراهای این کتابند. این تنها موردی در کمدی الهی است که یک داستان واحد، در دو سرود مختلف شرح داده میشود، یعنی قسمت اول آن در سرود سی و دوم و قسمت دوم آن در سرود سی و سوم نوشته میشود، تقریبا همهٔ دانته شناسان این صحنه را از نظر قدرت داستان پردازی و جلب توجه و انزجار خواننده ..... از شاهکارهای ادبیات مغرب زمین شمرده اند.
داستان مربوط به روح گرسنه کنت اوگلن است، روح دوم اسقفی است که به گلن خیانت کرد و وی را همراه با فرزندانش در زندانی تاریک زنده به گور ساخت، تا اینکه او و پسرانش از فرط گرسنگی تلف شدند.
فقدان هر گونه نور و حرارت آسمانی درینجا علامت محرومیت اینان از مهر و لطف خداوندی، و فقدان هر گونه نور و حرارت زمینی نشان محرومیتشان از محبت و عاطفهٔ بشری است. دوزخیان این طبقه، از هر چیز که علامت زندگی و گرمی و روشنی باشد محرومند، زیرا خود هر گونه عواطف انسانی و آسمانی را در روی زمین زیر پا گذاشته و بپیوند محبّت که مردمان جهان را بهم نزدیک میکند، خیانت کرده‌اند. از برجسته‌ترین نمایندگان این نوع دوزخیان، قابیل پسر برادر کش آدم است و یهودا حواری خائنی که عیسی ولینعمت خود را بسکه‌ای چند فروخت، و شیطان اعظم که بخداوند یعنی ولینعمت بزرگ خویش عصیان ورزید. هنگام ورود بدین طبقه خاموش و سرد دوزخ که هر اثری از امید و آرزو از آن رخت بربسته است، و ساکنانش بخلاف ارواح سایر طبقات جهنم آرزویی جز آن که مطلقاً فراموش شوند و از خاطره‌ها بروند در سر ندارند، دانته و ویرژیل تقریبا به آخر سفر بیست و چهار ساعتی خود در دوزخ رسیده‌اند، زیرا طبق حساب‌هایی که ما در آغاز سرود‌ها از اشاره بدانها خود داری کرده ایم، درین هنگام آخرین ساعت روز شنبهٔ مقدس ( ۹ آوریل) سال ۱۳۰۰ فرا رسیده، یعنی تقریبا بیست و سه ساعت است که دانته در دوزخ بسر میبرد.
ارواحی بلاکش را در درون یخ دیدم که از فرط سرما تن‌‌هایشان تا آنجا که جلوه گاه شرم است، ( جلوه گاه شرم یعنی صورت، که در آن سرخی روی نشان شرم میباشد) کبود شده بود و دندان‌هایشان چون منقار لک لکان، بهم می‌خورد، و هر یک از آنها روی بجانب پایین داشت، دهان آنان شاهد شدت سرمایی بود که احساس میکردند، و دیدهگانشان شاهد رنجی که در دل داشتند.
و در آن ضمن که در سرمای جاودان سخت میلرزیدم، بسوی مرکزی رفتیم که هر آنچه را که وزنی است روی بدان است. ( اشاره به مرکز کره زمین که مرکز ثقل دنیا و در دوزخ دانته نقطه یه نهایی جهنم است )
دانته موهای یک دوزخی را که نمیخواهد نامش را به دانته بگوید، در دست میگیرد و قسمتی از آن را میکند. " موهایش را در دست پیچاندم و بیش از حلقه‌ای از آن را بزور از سرش کنده بودم، و او زوزه کشان دیده بزیر داشت" ، در اینجا بخلاف قسمت‌های اولی دوزخ، محکومین میل ندارند در روی زمین یادی از ایشان بشود، بلکه خواستار فراموشی مطلق هستند. این صحنه، از قدیم یکی از بغرنج‌ترین مسائل کمدی الهی را برای دانته شناسان پیش آورده است، که با وجود بحث‌های بسیار هنوز همچنان لاینحل مانده است، و آن موضوع تجرد ارواح در دوزخ است، آیا ارواح دوزخ که بارها دانته آنان را اشباحی محسوب داشته و تذکر داده است که وزن ندارند، و مثلا هنگام نشستن آنها بر قایق تغییری در وضع قایق در روی آب پیدا نمی‌شود، میتوانند خصأص جسمانی خود را در دوزخ محفوظ دارند؟ دانته در اینجا بصراحت میگوید که موهای سر یک دوزخی را کنده و از این راه بدو شکنجه داده و وی را به فریادی و‌ا داشته است، که خودش این فریاد را عو عو سگان مینامد، هنوز مفسرین کمدی الهی برای این سوال پاسخ قانع کننده‌ای نیافته اند.
دانته یکی از قسمت های چهار گانه طبقه نهم دوزخ را، قابیلستان و یا Caina ، مینامد که این نام از اسم قابیل ، پسر برادر کش آدم مشتق شده که خود در این طبقه بسر میبرد، اصل فکر از تورات گرفته شده است . ( تورات سفر پیدایش باب چهارم )
Antenora ، نام قسمت دوم ازطبقه نهم دوزخ که مخصوص خائنین به وطن یا بمرام سیاسی خویش است، نام قسمت اول، که مخصوص برادر کشان و خویشاوند کشان است، از اسم قابیل مشتق شده بود، نام این قسمت از اسم Antonos شاهزاده ترویایی آمده است که پالادیوم شهر و مجسمه معروف آنرا تسلیم یونانیان کرد و دروازه شهر ترویا را بروی اسب چوبی گشود.
استاسیوس شاعر رومی قرن اول مسیحی است که نوشته‌هایش به کرات در کمدی الهی مورد اقتباس و استفاده دانته قرار گرفته است.
دو دوزخی یخ زده را در یک گودال دیدم، که سر یکی برای آن دیگری کلاهی شده بود، چونانکه بهنگام گرسنگی نان خورند، آنکس که سر بالاتر داشت دندان در نقطه‌ای از سر آن دیگری که مخ و گرده بهم میپیوندند، فرو برد.
در اینجا معروفترین صحنهٔ کمدی الهی شروع میشود که با داستان فرنچسکا ( سرود پنجم)، عالیترین ماجراهای این کتابند. این تنها موردی در کمدی الهی است که یک داستان واحد، در دو سرود مختلف شرح داده میشود، یعنی قسمت اول آن در سرود سی و دوم و قسمت دوم آن در سرود سی و سوم نوشته میشود، تقریبا همهٔ دانته شناسان این صحنه را از نظر قدرت داستان پردازی و جلب توجه و انزجار خواننده ..... از شاهکارهای ادبیات مغرب زمین شمرده اند.
داستان مربوط به روح گرسنه کنت اوگلن است، روح دوم اسقفی است که به گلن خیانت کرد و وی را همراه با فرزندانش در زندانی تاریک زنده به گور ساخت، تا اینکه او و پسرانش از فرط گرسنگی تلف شدند.
سرود سی و سومطبقه نهم دوزخ: خیانتکارن
منطقهٔ دوم ( بقیه ): خائنین به وطن
منطقه سوم: میهمان کشان
داستان Ugolino و Ruggieri
کنت اوگولینو یکی از اشراف بزرگ شهر پیزا Pisa و رئیس یکی از دو دستهٔ گویلف‌های این شهر بود. رییس دسته دیگر از این گویلف ها برادر زاده خود این کنت، به اسم Nino Visconii بود که میان او و عمویش اختلاف نظر شدید وجود داشت. کنت اگولینو برای اینکه از شر برادر زاده اش راحت شود و خود به تنهایی ریاست تمام گویلیف های شهر را بعهده بگیرد، با Ruggieri روجیر که رییس دسته سیاسی مخالف خود گلین ها بود و در عین حال اسقف شهر پیزا نیز بود ، در نهان سازش کرد و با کمک او برادر زاده خود را از کار برداشت و خود به تنهای ریاست تمام گویلیف ها رو عهده دار شد ، اما اسقف از این فرصت استفاده کرد تا گویلف ها را در هم شکند و به همین خاطر، کنت اگولینو را متهم کرد که چندی پیش رشوه گرفته است و یکی از دژ های مستحکم پیزا را به سپاهیان دو شهر فلورانس و لوکا واگذار کرده است. و مردم شهر را به این ترتیب به شدت بر علیه کنت اگولینو شوراند و آنها را وادار کرد که به کاخ کنت ریختند و او و دو پسر و دو نوه اش را دستگیر کردند و اسقف این پنج نفر را در برج معروف گولااندی Gualandi زندانی کرد، در ماه مه سال بعد از ان به فرمان او در این برج را با آجر تیغه کردند و این چند نفر در آنجا چندین روز با گرسنگی بسر بردند و عاقبت با شکنجه و رنج فراوانی که درین سرود استادانه از ان سخن رفته و شرح داده شده است، جان سپردند.
قسمت اول این سرود به داستان مرگ غم‌انگیز اگولینو و فرزندانش اختصاص یافته که یکی از معروفترین داستان‌های دوزخ دانته است و در آن طبق قانون تاوان محکومی که در زندگی قربانی اشتهای خائنی شده در اینجا خود این ظالم را می‌خورد.
کنت اوگولینو یکی از اشراف بزرگ شهر پیزا Pisa و رئیس یکی از دو دستهٔ گویلف‌های این شهر بود. رییس دسته دیگر از این گویلف ها برادر زاده خود این کنت، به اسم Nino Visconii بود که میان او و عمویش اختلاف نظر شدید وجود داشت. کنت اگولینو برای اینکه از شر برادر زاده اش راحت شود و خود به تنهایی ریاست تمام گویلیف های شهر را بعهده بگیرد، با Ruggieri روجیر که رییس دسته سیاسی مخالف خود گلین ها بود و در عین حال اسقف شهر پیزا نیز بود ، در نهان سازش کرد و با کمک او برادر زاده خود را از کار برداشت و خود به تنهای ریاست تمام گویلیف ها رو عهده دار شد ، اما اسقف از این فرصت استفاده کرد تا گویلف ها را در هم شکند و به همین خاطر، کنت اگولینو را متهم کرد که چندی پیش رشوه گرفته است و یکی از دژ های مستحکم پیزا را به سپاهیان دو شهر فلورانس و لوکا واگذار کرده است. و مردم شهر را به این ترتیب به شدت بر علیه کنت اگولینو شوراند و آنها را وادار کرد که به کاخ کنت ریختند و او و دو پسر و دو نوه اش را دستگیر کردند و اسقف این پنج نفر را در برج معروف گولااندی Gualandi زندانی کرد، در ماه مه سال بعد از ان به فرمان او در این برج را با آجر تیغه کردند و این چند نفر در آنجا چندین روز با گرسنگی بسر بردند و عاقبت با شکنجه و رنج فراوانی که درین سرود استادانه از ان سخن رفته و شرح داده شده است، جان سپردند.
قسمت اول این سرود به داستان مرگ غم‌انگیز اگولینو و فرزندانش اختصاص یافته که یکی از معروفترین داستان‌های دوزخ دانته است و در آن طبق قانون تاوان محکومی که در زندگی قربانی اشتهای خائنی شده در اینجا خود این ظالم را می‌خورد.
پس از دیدار اوگولینو، ویرژیل و دانته به منطقهٔ بعدی طبقه نهم میروند که خأئنین به آیین میهمان نوازی بخصوص مهمان کشان در آن جای دارند. محکومین این قسمت جز نیمی از چهرهٔ خود را از یخ بیرون ندارند، و این آن نیمه ایست که چشمان ایشان در آن است، تا اشکی که از این چشمها بیرون میاید، یخ بزند و مانع بیناییشان شود، زیرا اینان در زندگی عمدا چشم برهم نهاده بودند تا نبینند که آن کس که ناجوانمردانه بدست یا به فرمان ایشان کشته میشود، میهمانشان است.
در این مکان ارواحی هستند که به صورت واژگون یخ بسته اند، کالبد اینان هنوز زنده است و در روی زمین میباشد، اما شیاطین در بدن آنان نفوذ کرده‌اند و به آنها فرمان میدهند ولی ارواح اینان به این مکان سقوط کرده است.
دوزخیان این قسمت دارای این امتیاز خاص و موحش و در سراسر دوزخ منحصر بفرد هستند که ممکن است روح آنها حتی در موقعی که هنوز خودشان در روی زمین زنده‌اند به جهنم رود و به جای آن شیطانی در قالب زمینی ایشان جای گیرد تا بقیه ایام عمرشان را اداره کند.
Tolomea ، نام قسمت سوم از طبقه نهم دوزخ است. این نام از اسم Ptolemeo یا همان بطلمیوس پادشاه مصر آمده که پمپه Pompeus سردار و کنسول معروف روم را که پس از شکست از سزار بمصر پناه برده بود بقتل رسانید و از این راه مهمان کش بزرگ لقب گرفت
دانته به یک دوزخی قول میدهد که در مقابل تعریف سرگذشتش، چشمهای دوزخی را از یخ پاک کند ولی وقتی دوزخی داستان زندگی و گناهی که کرده است را تعریف میکند، دانته به قول خودش وفا نمیکند، " و من دیدگان او را نگشودم، و این نزاکتی بود که با او بی نزاکت باشم" ، یعنی با کسانی که پستی و بدنهادی کرده‌اند وفا به عهد نباید کرد، و اگر کسی با این گناهکاران که در دادگاه عدل الهی محکوم شده‌اند نزاکت بخرج دهد، در واقع نسبت به خداوند بی نزاکتی کرده است.
آه‌ای جنوایی ها،ای مردمی که از جملهٔ فضایل بیگانه اید و با جملهٔ رذایل آشنا، چرا هنوز از صفحهٔ زمین برنیفتاده اید؟
سرود سی و چهارمطبقه نهم دوزخ: خیانتکارن
منطقه چهارم: خائنین به ولینعمتان
خروج از دوزخ
ویرژیل و دانته به آخرین منزل سفر دوزخی خود میرسند. این منزل آخرین و جألبترین همهٔ منازل این سفر است، زیرا پادشاه دوزخ یعنی شیطان بزرگ در آن جای دارد. این شیطان با قد غول آسای خود در وسط گویی میان تهی در چهارمین منطقهٔ طبقه نهم یعنی قلمرو یهودا درست در وسط کره زمین ایستاده، به طوری که زهار او ( شرمگاه او)، نقطه مرکزی کرهٔ خاک است. در این منطقه یهودا، خائنین به اولیأ و حق ناشناسان بزرگ بسر میبرند، و جملگی اینان چون سایر دوزخیان این طبقه در درون یخ هستند، بجز سه خیانتکاری که مستقیماً در دهانهای سه گانهٔ شیطان جای گرفته اند و در معرض مخوفترین و وحشتناک‌ترین شکنجه‌های دوزخ قرار دارند. این سه نفر عبارتند از : یهودا، برتوس و کاسیوس.
شیطان در اینجا دارای سه صورت و شش دست است که نشان جمع سه وجود در یک وجود است. این سه صورت سرخ، سیاه و زرد هستند که نمایندهٔ سه اصل غضب و کینه و جهلند که اساس هستی اهریمن بشمار میایند و در مقابل سه اصل، محبت، بخشش و دانائی قرار دارند که ترکیب آنها اساس ذات یزدانی است.
آخرین عمل سمبولیک این دو مسافر دوزخ، که شاید مهم‌ترین کار دانته در جهنم باشد، سفر او و ویرژیل در طول بدن شیطان برای خروج از دوزخ است، چنانکه گفته شد، شیطان طوری قرار گرفته که نقطه مرکزی زمین در وسط بدن اوست، بطوریکه نیمهٔ پایین تنه‌اش در آن سوی نیمکرهٔ ما جای دارد. دانته پس از گذاشتن از مرکز ثقل کرهٔ زمین، ناگهان با تعجّب میبیند که همه چیز وارونه شده، منجمله پاهای شیطان رو به بالا قرار دارد و آنوقت با توضیحی که ویرژیل میدهد متوجه میشود که اکنون در آن نیمکرهٔ دیگر بسر میبرند، بحقیقت این نیمکرهٔ ماست که واژگون است، و تا آنموقع زندگی زمینی دانته و سفر او به دوزخ همه در این نیمکرهٔ گذشته که نیمهٔ زیرین کره خاک بشمار میاید. دانته متعجب آنه به نکتهٔ دیگر نیز پی میبرد که سفر بیست و چهار ساعتی آنها در دوزخ در آغاز شنبهٔ مقدس پایان یافته، در صورتیکه وی ناگهان خود را در بامداد شنبهٔ مقدس مییابد، و در این جا نیز ویرژیل بوی توضیح میدهد که اینان در آنسوی دیگر کرهٔ خاک قرار دارند، که خورشید هنگام غروب در آن سؤ، در اینجانب تازه طلوع میکند.
شیطان در اینجا دارای سه صورت و شش دست است که نشان جمع سه وجود در یک وجود است. این سه صورت سرخ، سیاه و زرد هستند که نمایندهٔ سه اصل غضب و کینه و جهلند که اساس هستی اهریمن بشمار میایند و در مقابل سه اصل، محبت، بخشش و دانائی قرار دارند که ترکیب آنها اساس ذات یزدانی است.
آخرین عمل سمبولیک این دو مسافر دوزخ، که شاید مهم‌ترین کار دانته در جهنم باشد، سفر او و ویرژیل در طول بدن شیطان برای خروج از دوزخ است، چنانکه گفته شد، شیطان طوری قرار گرفته که نقطه مرکزی زمین در وسط بدن اوست، بطوریکه نیمهٔ پایین تنه‌اش در آن سوی نیمکرهٔ ما جای دارد. دانته پس از گذاشتن از مرکز ثقل کرهٔ زمین، ناگهان با تعجّب میبیند که همه چیز وارونه شده، منجمله پاهای شیطان رو به بالا قرار دارد و آنوقت با توضیحی که ویرژیل میدهد متوجه میشود که اکنون در آن نیمکرهٔ دیگر بسر میبرند، بحقیقت این نیمکرهٔ ماست که واژگون است، و تا آنموقع زندگی زمینی دانته و سفر او به دوزخ همه در این نیمکرهٔ گذشته که نیمهٔ زیرین کره خاک بشمار میاید. دانته متعجب آنه به نکتهٔ دیگر نیز پی میبرد که سفر بیست و چهار ساعتی آنها در دوزخ در آغاز شنبهٔ مقدس پایان یافته، در صورتیکه وی ناگهان خود را در بامداد شنبهٔ مقدس مییابد، و در این جا نیز ویرژیل بوی توضیح میدهد که اینان در آنسوی دیگر کرهٔ خاک قرار دارند، که خورشید هنگام غروب در آن سؤ، در اینجانب تازه طلوع میکند.
سپس دانته و ویرژیل در طول راه باریکی از مرکز زمین بسوی جزیره و کوه بزرگی که در بالای سرشان که درست در نقطه مقابل اورشلیم ( یعنی مرکز نیمه‌ای از کرهٔ خاک که مسکن بشر است) قرار دارد، براه میفتند. این کوه عظیم، کوه برزخ است که هفت طبقه برزخ و بهشت زمینی در آن جای دارد، و از این پس باید مسافرین بجای فرود آمدن پیوسته رو ببالا بروند. در مسیر آنها، جویبار لته یا جویبار فراموشی جاری است که باید مسافران برزخ قبلا از آب آن بنوشند تا زندگانی گناه الود پیشین را از یاد ببرند. دانته و راهنمای او که فاصلهٔ سطح زمین تا مرکز ثقل آن، یعنی سراسر قلمرو دوزخ را در بیست و چهار ساعت طی کرده بودند. این بار در طول مسیر باریک که آنها را از این مرکز ثقل ببرزخ می‌رساند، قدری سریعتر حرکت میکنند، زیرا طی این مسیر در حدود بیست و یک ساعت طول میکشد. و پس از این مدت دانته در بامداد روز یکشنبه مقدس، یعنی روز عید رستاخیز خویش را در برزخ مییابد، در حالیکه دشوارترین مرحلهٔ سفر خود یعنی دوزخ را در پشت سر گذاشته است.
دانته تصور میکند که یک آسیاب بادی در جلو روی وی قرار دارد و از وزش باد سردی از ترس در پشت ویرژیل پناه میگیرد. ارواح در اینجا کاملا یخ زده‌اند و ویرژیل پادشاه دوزخ یعنی شیطان را به دانته نشان میدهد.
به جای رسیدیم که در آن جملهٔ ارواح پوشیده روی بودند ( جملگی یخ زده بودند)، اما همهٔ آنها چون پر کاهی در درون شیشه‌ای ، از ماورای حجاب دیده میشدند.
برخی خفته و برخی ایستاده بودند، از ایستادگان یکی بر روی سر، و یکی دیگر بر سر پا بود و یکی نیز همچون کمانی سر و پا را بهم پیوسته داشت.
استاد من آن افریده‌ای را که روزگاری مظهر زیبایی محض بود نشانم داد، ( اشاره به اینکه شیطان زمانی که هنوز ملک مقرب بود، مظهر زیبای و جمال محض بود)
چه بسیار شگفتم آمد، که سرش را دارای سه صورت دیدم، یکی صورتی از روبرو که رنگی سرخ داشت. و پس دو صورت دیگر که بدان پیوسته و از میان هر دو شانه برآمده بودن، و هر سه در بالا بهم میپیوستند. آن صورتی که در جانب راست بود رنگی میان زرد و سفید داشت، و آن صورت دیگر که در سمت چپ بود برنگی چون چهره مردمان آن سرزمین بود که رود نیل از آن جاری میشود ( سیاه بود)
Vexilla Regis Prodeunt Inferni ، این جمله مطلع سرود مذهبی معرفی است، در اصل سرود فقط سه کلمه اول آماده، یعنی پرچمهای پادشاه ( اشاره به صلیب عیسی ) پیش میآیند، و دانته کلمه چهارمین یعنی Inferni ( دوزخ ) را از خود بدین جمله افزوده است، زیرا در این آخرین قسمت از آخرین طبقه دوزخ پرچم های شیطان پادشاه دوزخ در برابر پرچم صلیب در اهتزازند. این پرچم ها بالهای شش گانی شیطان هستند.
آخرین قسمت طبقه نهم دوزخ یعنی آخرین قسمت جهنم، جودکا Giudecca ( یعنی قلمرو یهودا ) نام دارد، و مخصوص دوزخی یانی است که به ولینعمت خویش خیانت کردند، نام این منطقه از اسم یهودا یکی از حواریون عیسی گرفته شده که به عیسی خیانت کرد و در مقابل پول وی را به دشمنانش نشان داد، روح این شخص پس از شیطان گناهکار ترین روحی است که در دوزخ دانته جای دارد.
و در آنجا سر بر آوردیم تا ستارگان را باز ببینیم.
ستارگان le stelle ، این کلمه یست که دوزخ ، برزخ، و بهشت، کمدی الهی هر سه با ان ختم میشوند، زیرا ستاره مظهر نور و فروغ خداوندی و نشان امید و اعتماد و پاکی است، و این مقطع این معنی را میدهد که باید بهر حال همچنان امیدوار بود، در این مورد بخصوص ، این ستاره ها ستارگان شب عید رستاخیز اند
