استاد رحیم معینیکرمانشاهی (زادهٔ ۱۵ بهمن ۱۳۰۱ در کرمانشاه - درگذشته ۲۶ آبان ۱۳۹۴ در تهران) که چند روز پیش در سن ۹۰ سالگی در بیمارستان جم تهران از دنیا رفت، یکی از نوابغ و برجستهترین ترانهسرایان ایران بود که آثار هنری ماندگار بسیاری از خود بیادگار گذاشته است.
استاد معینی کرمانشاهی در سال ۱۳۰۱ در کرمانشاه متولد شد. پدرش کریم معینی، ملقب به سالارمعظم، از فرماندهان نظامی حکومت رضاشاه بود که مدتی به حکومت پارس منصوب شد.
معینی، از نوجوانی به شعر و نقاشی علاقه داشت و نقاشیها و سرودههایش در نشریات محلی کرمانشاه منتشر می شد. سابقۀ کار ادبی او به سالهای دهه بیست می رسد. معینی در سالهای پیش از کودتای بیست و هشت مرداد یعنی در فاصلۀ بین ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ مدیریت روزنامۀ محلی «سلحشوران غرب» را به عهده داشت.
اما شهرت کرمانشاهی به خاطر تابلوهای نقاشی یا فعالیت روزنامه نگاری او نیست بلکه به خاطر خلاقیت و استعداد درخشان او در ترانه سرایی است. او ترانه سرایی را از اوایل دهۀ ۱۳۳۰ با کار در رادیو تهران آغاز کرد. اهمیت کار معینی کرمانشاهی، وارد کردن مضامین تازه و تأکید بر تصویرسازی در ترانه سرایی بود. ارتباط با نقاشی دیدی تصویری به او داده بود که در اشعار و ترانههای او از جمله منظومۀ اختر و منوچهر که در چهار تابلو سروده، نیز منعکس است. یکی از آثار نقاشی مشهور او تابلویی است که از مسیح کشیده است.
استاد معینی کرمانشاهی با موسیقی دانان و آهنگسازان برجستهای مثل علی تجویدی، جواد لشگری، پرویز یاحقی و همایون خرم همکاری کرد و ترانهها و تصنیفهای زیادی ساخت که با صدای خوانندگان پرآوازهای مثل مرضیه، دلکش، پوران، حمیرا، پروین، نادرگلچین، عماد رام و داریوش اقبالی اجرا شد.
ترانۀ «آبشار»، نخستین ترانهای است که معینی کرمانشاهی سرود و با صدای یاسمین، خوانندۀ معروف آن زمان به اجرا درآمد. ترانۀ بعدی دیگری که نام او را به عنوان یک ترانه سرای باذوق بر سر زبانها انداخت، ترانۀ «طاووس» بود که آهنگ آن را پرویز یاحقی ساخت و با صدای مرضیه اجرا شد. اما یکی از زیباترین ترانههای او، ترانه معروف «سنگ خارا» است که برای علی تجویدی سرود و با صدای گرم و دلنشین مرضیه اجرا شد:
جای آن دارد که چندی هم ره صحرا بگیرم سنگ خارا را گواه این دل شیدا بگیرم
ترانههای «سنگ صبور» با آهنگ حبیب الله بدیعی، و «رفتم که رفتم» ساختۀ تجویدی و «سرو و بید» با آهنگ پرویز یاحقی، از دیگر ترانههای دلنشینی است که معینی برای مرضیه سروده است.
علاوه بر مرضیه، یکی دیگر از خوانندگان بزرگ آواز ایران که اشعار معینی کرمانشاهی را با صدایش به ترانه هایی جاودان بدل کرد، بانو دلکش بود. از میان ترانههای مشهوری که دلکش بر اساس سرودههای معینی خوانده است باید از ترانۀ «یاد کودکی» ساخته علی تجویدی، «نوای دل، «تنهایی»، «شد بهار»، «قایقران» (همه از ساختههای جواد لشگری)، «بازگشته» و «آشفته حالی» از ساختههای علی تجویدی اشاره کرد. ترانه هایی که بعد از انقلاب با صدای علیرضا افتخاری نیز اجرا شد.
علاوه بر این ترانههای ماندگار، باید از ترانههای «بهار من گذشته شاید» و «بوی بهار» با صدای عماد رام، «به دنبال دل» با صدای حمیرا و «برق و خرمن» با صدای پروین یاد کرد که بر اساس اشعار معینی کرمانشاهی ساخته شدند. معینی کرمانشاهی همچنین ترانهای نیز با عنوان «انسان» سرود که با صدای داریوش اقبالی اجرا شد.
معینی کرمانشاهی همچنین در سال ۱۳۴۶ با همکاری محمد زرین دست و کریم فکور، فیلمنامهای بر اساس رمان «برادران کارامازوف» اثر فئودور داستایوسکی نوشت که زرین دست آن را به فیلم تبدیل کرد و در آن بهروز وثوقی و پوری بنایی نقشهای اصلی را بازی می کردند.
از معینی کرمانشاهی علاوه بر ترانههای ماندگاری که سرود، دیوان اشعاری نیز باقی مانده که از میان آنها باید از «ای شمعها بسوزید»، «فطرت»، «خورشید شب» و «حافظ برخیز» یاد کرد.
نگارش از پرویز جاهد
منبع: یورو نیوز