گزنه به کردی گزگزک ، گزگز ، اورتیکا= گیاهی است علفی ، از تیره ٔ گزنه ، که برگهای دندانه دار آن پوشیده از کرکهای یک سلولی است و در آنها مایع سوزآوری ترشح میشود، از این لحاظ در موقع لمس کردن سوزش شدیدی احساس میگردد.از جمله گزنه هاگزنه‌ای است که برگهای دندانه دار آن پوشیده از خارهای گزنده است . گلهای آن بسیار کوچک است و تشکیل خوشه‌های بزرگ میدهد. گلهای نر و ماده ٔ آن جداست . گلهای نر دارای چهار کاسبرگ سبز و چهار پرچم است . گلهای ماده نیز دارای چهار کاسبرگ است که در میان آنها تخمدانی دارای یک برچه واقع شده و یک فندق میسازد. ممکن است گلهای نر و ماده بر روی یک پایه یا بر روی دو پایه باشند. انواع مهم این تیره عبارتند از: نوع گزنه یک پایه اورتیکا اورن و گزنه ٔ دو پایه ٔ اورتیکا دیوئیکا که در ساقه‌های خود رشته ٔ آبکشی طویل دارد و دانه‌های آن را انجره مینامند
گَزَنه (به لاتین: Urtica Dioica)گیاهی از تیره گزنه، علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرکهای گزنده‌ای است.
در ایران به وفور و در اکثر نقاط دیده میشود، بیشتر درییلاقات اطراف تهران، شمیرانات و درکرج دردامنه‌های البرز، کندوان، پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلاندرهرزویل وجنگل نودی، عمارلو، راه کبوترچاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز ودرآذربایجان در دامنه‌های سهند، زنقاب، دیلمان وارسباران ,لرستان(در کنار رودخانه کشکان) بطورخودرودیده میشود.
زیر پوست خشن این گیاه، خواص پزشکی فوق‌العاده‌ای نهفته است. این گیاه باعث تصفیه‌ی خون، بهبود بیماری تب یونجه، پروستات، زیبایی و تقویت موها میشود. از آنجایی که این گیاه ظاهر خشنی دارد و لمس آن باعث خارش و سوزش پوست میشود تقریباً شناسایی آن ساده است. ایرانیان باستان از این گیاه برای اهداف مختلفی استفاده میکردند ( گفته میشود در جهان باستان از این گیاه برای درمان بیماری‌ها و ناخوشی‌های فصل سرما، آرتریت و برای رشد سریع‌تر موهایشان استفاده میشده است.)
گزنه گیاهی است كه از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده میكردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند .
عطاری‌های ایرانی درقرون متمادی آنرا برای رفع سرماخوردگی و بیماری دستگاه تنفسی تجویز می‌کرده‌اند .
گزنه گیاهی است علفی و چند ساله كه ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یك متربالا میرود. این گیاه در خرابه‌ها ، باغها و نقاط مرطوب كه چهارپایان از آن عبور می كنند بحالت خودرو میروید ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای كه سبز می شود كم كم تمام منطقه را فرا می گیرد .
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شكل پوشانده كه در صورت لمس كردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد كه تولید خارش و سوزش می كند و شاید به همین دلیل آنرا گزنه نامیده اند .
تخم آن نرم ، ریز و تیره رنگ و مانند تخم كتان است قسمت مورد استفاده این گیاه برگهای تازه ، ریشه ٬ شیره و دانه آن است .
تركیبات شیمیایی:
گزنه دارای تانن ، لسیتین ، اسید فورمیك ، نیترات پتاسیم و كلسیم ، تركیبات آهن درد ، ویتامین س و نوعی گلوكوزید است كه پوست را قرمز می كند از سرشاخه‌های این گیاه ماده قرمز رنگی بنام اورتی سین استخراج می شود .
طرز استفاده از گزنه:
۱- دم كردن گزنه
مقدار ۴۰ گرم برگ گزنه را در یك لیتر آبجوش ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه دم كنید . مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذاست .
۲- جوشانده گزنه
مقدر ۳۰ گرم گزنه را در یك لیتر آب ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه آنرا بجوشانید . این جوشانده برای تصفیه خون مفید است . مقدار مصرف آن یك فنجان بین غذاها در روز است .
۳-تنطور گزنه
یك قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الكل ۵۰ درجه طبی مخلوط كرده و در داخل شیشه در بسته بریزید و بمدت ۱۵ روز هر روز آنرا تكان دهید بعد از اینمدت آنرا صاف كرده و در شیشه دربسته نگاهدری كنید . مقدر مصرف آن ۱۵-۱۰ قطره سه بار در روز می باشد .
گفته میشود موارد زیر از خواص داروئی گیاه گزنه است: ( هیچ اثبات عملی بر این‌ها نیست و بیشتر نقل تجربیات است، در نتیجه در استفاده از گیاهان دارویی احتیاط را از دست ندهید!)
خواص داروئی گیاه گزنه:
گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشك است
۱) گزنه مو را تقویت كرده و از ریزش موی سر جلوگیری می كند ، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می روید . برای استفاده از این خاصیت ۶ گرم سر شاخه‌ها و برگها و ریشه گزنه را بتنهایی و یا با ۳۰ گرم چای كوهی در یك لیتر آبجوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد . شبها مقدری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید .
۲)برای براق شدن و جلا دادن به موها بعد از شستشوی سر موها را با چای گزنه ماساژ دهید . بدین منظور یك قاشق چایخوری برگ گزنه خشك را در یك لیوان آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت بگذارید بماند . ماساژ دادن با این چای ، شوره سر را برطرف می كند.
۳)دستگاه هاضمه را تقویت می كند
۴)ادرار را زیاد می كند
۵)برای درمان بیماری قند مفید است بدین منظور یك فنجان چای گزنه را سه بار در روز میل كنید
۶)ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می كند
۷)اخلاط خونی را برطرف می كند
۸)بیماریهای پوستی را برطرف می كند
۹)برای باز كردن عادت ماهیانه از دانه گزنه استفاده كنید
۱۰)در درمان كم خونی موثر است و تعداد گلبولهای قرمز را زیاد می كند
۱۱)اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آنرا برطرف می كند
۱۲)گزنه عرق آور است
۱۳)پاك كننده اخلاط سینه ، ریه و معده است
۱۴)نیروی جنسی را تقویت می كند
۱۵)گرفتگی‌های كبدی را رفع می كند
۱۶)برای از بین بردن زگیل ، ضماد برگهای تازه آنرا روی زگیل بمالید .
۱۷)برای پاك كردن مثانه ، رفع عفونت مثانه و دفع سنگ از مثانه برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم كنید و بشویید
۱۸)برای التیام زخم‌ها و زخم‌های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده كنید
۱۹)برای برطرف كردن كهیر از جوشانده گزنه بمقدار سه فنجان در روز بنوشید
۲۰)درد نقرس را كاهش می دهد
۲۱)برای برطرف كردن ناراحتی‌های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده كنید
۲۲)ناراحتی‌های كلیه را برطرف می كند
۲۳)ضماد آن درد عضلانی را برطرف می كند
۲۴)كرم معده و روده را می كشد
۲۵)درمان كننده بواسیر است
۲۶)برای برطرف كردن درد رماتیسم ، برگهای تازه آنرا روی پوست بمالید .
گیاه گزنه قرن‌هاست که برای تسکین علائم آلرژی به خصوص تب یونجه که شایعترین نوع آلرژی است، کاربرد دارد.
به گزارش سرویس «سلامت» ایسنا، پزشکان معتقدند موثرترین شیوه درمانی برای مبتلایان به آلژری استفاده از این گیاه دارویی است و برخلاف داروهای شیمیایی عوارض جانبی برای بیمار ندارد.
همچنین گیاه گزنه در درمان بیماری آلزایمر، التهاب مفاصل، آسم، عفونت مثانه، برونشیت، سنگ کلیه، بزرگی پروستات و درد سیاتیک موثر است.
علاوه بر این بهبود و حفظ سلامت موها از دیگر فوائد این گیاه دارویی است به خصوص درمان مناسبی برای موهای چرب و شوره سر به حساب می‌آید.
در آلمان گیاه گزنه به عنوان دارویی برای درمان بیماری پروستات و دارویی ادرارآور مصرف دارد. همچنین گزنه از ترکیبات مهم دیگر داروهای گیاهی برای تسکین دردهای روماتیسمی و التهابی است.
تاثیر جوشانده این گیاه در جلوگیری از خونریزی‌های داخلی قابل توجه است. همچنین برای درمان کم‌خونی و علائم قاعدگی مورد استفاده دارد.
خاصیت پیشگیری از بیماری ها
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. برای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند بیماریهای ویروسی، حفظ انرژی و دوری از خستگی بهتر است. روزانه یک فنجان دم کرده‌ی این گیاه را میل کنید. برای این کار یک قاشق غذاخوری برگ گزنه را با ۲۵۰ میلی لیتر آب جوش دم کرده و میل کنید.
با گزنه لوسیون ضد ریزش مو درست کنید
همچنین می‌توانید خودتان دست به کار شوید و یک لوسیون تقویت کننده‌ی ضدریزش مو تهیه کنید. برای این کار به اندازه‌ی سه مشت برگ تازه‌ی گزنه را با ۲۰۰ میلی لیتر آب آنقدر بجوشانید تا حجم مایع نصف شود. سپس محلول را صاف و آن را دور از نور خورشید نگهداری کنید.
هر روز صبح چند قطره از این محلول را به پوست سرتان بزنید و کمی ماساژ دهید. این گیاه می‌تواند نقش موثری در کنترل سبوم ترشح شده داشته باشد و برای همین هم در ترکیبات بیشتر شامپوهای مخصوص موهای چرب استفاده میشود.
اگر موهای چربی دارید دو قاشق غذا خوری برگ گزنه را با ۲۰۰ میلی لیتر آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم بدهید. وقتی دم کرده آماده شد چند قاشق غذاخوری خاک رس سبز به آن اضافه کنید تا به صورت یک خمیر غلیظ در بیاید.
زمانی که می‌خواهید حمام کنید این خمیر را به پوست سر و ساقه‌ی موها بزنید و سپس به آرامی ماساژ دهید. بگذارید خمیر به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی سرتان بماند و سپس با دقت موها را شستشو دهید. این شامپو به مدت یک هفته و داخل ظرف در بسته قابل نگهداری و استفاده است.
خواص دارویی:
مداوای مجاری ادرار (پروستات)، درمان دستگاه تنفسی، کاتاره معده، ضد قند خون، افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون. صرف نظر از جنبه‌های خوراکی که به صورت پخته همانند اسفناج خورده میشود و سرشار از مواد معدنی و مغزی است این گیاه حاوی ماده‌ای به نام سکرتین است که بهترین عامل جهت تحریک و به کار انداختن غدد ترشحی هاضمه در معده، روده، کبد، لوزالمعده وکیسه صفرا است. خاصیت مهم دیگر آن کمک ساختن به ساخته شدن گلبولهای سرخ و در نتیجه تنفس مناسب سلولهای بدن است.
ضد اسهال است به ویژه در اسهالهای خطرناک که در هنگام شیوع وبا پیدا میشود بکار میرود، خونروشها(خون روش بینی، سینه وانواع دیگر) و خلط‌های ناراحت کننده (در سرماخوردگی وگرفتگی مجاری تنفسی) را آرام می‌کند. مقوی است وبه مادران شیرده جهت زیاد شدن شیر کمک می‌کند وعادت ماهانه زنان را تنظیم می نمایدویاچنان تأثیری دارد که اگر قاعده گی بطور غیر طبیعی قطع شود مجددأ آن را برقرارمی کند. خون را تصفیه کرده وضدکرم است. استعمال خارجی آن درموارد رماتیسم موفقیت آمیزبوده است. غرغره دهان با فراورده دارویی این گیاه یک ماده ضروری جهت ضدعفونی کردن دهان، رفع ورم و جراحات لثه ومداوای آنژین به شمار میرود، لوسیون و کمپرس‌های گزنه در مراقبت‌های زیبایی مانندتمیزکردن پوست، از بین بردن آکنه، اگزماوجلوگیری از ریزش موی سر به کارمی رود.
برطبق مطالعات وسيع و منابع علمي موجود خاصيت ضد التهابي گياه گزنه ثابت شده است. تركيبات فنولي و كافئيك اسيد موجود در مواد مترشحه برگ گزنه قادر به مهار سنتز اسيد آراشيدونيك و متابوليتهايش مي باشد. اسيد فنوليك سنتز لكوترين ب۴ را نيز مهار مي كند. امروزه خواص ضد آلرژي گياه گزنه ثابت شده است. به گونه اي كه اين گياه اثر مهاري بر آنزيمهاي ليپواكسيژنازو سيكلواكسيژناز دارد. اين دو انزيم مسئول تبديل اسيد آراشيدونيك به پروستا گلاندينها و لكوترينها مي باشد. استفاده از اين گياه در رينيت آلرژيك بسيار موثر بوده است.
قسمت‌های مورد استفاده:
برگها، سرشاخه‌های گلدار و ریشه گزنه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اخیراً حلقه‌های پپتیدی‌ای از عرق گزنه جدا سازی شده است که نام اختصاری گزلین دارند ( ترکیبی از گزنه+انسولین) این حلقه‌ها که اثر ضد دیابت رابه آنها نسبت می دهند قادرند با روی هم قرار گرفتن ایجاد منفذ(pore) نموده و گلوکز را به درون سلول انتقال دهند. تحقیق فوق در دانشگاه‌های تهران و تورنتو کانادا صورت پذیرفته.
۹خاصیت دارویی گیاه گزنه
درد مفاصل، ریزش مو، عفونت‌های ادراری، خستگی، مشکلات پروستات و غیره را می‌توان با دست‌های خشن همین گیاه درمان کرد. در این مقاله بیشتر راجع به گزنه صحبت و خواص آن را بررسی می‌کنیم. لطفاً با ما همراه باشید.
جوشانده‌ی گیاه گزنه برای پیشگیری از پوکی استخوان:
گزنه این گیاه دارویی سرشار از سیلیس و عنصر بور می‌باشد که برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان موثر است. پوکی استخوان در نتیجه‌ی از بین رفتن املاح معدنی از بدن بروز می‌کند که معمولاً از پنجاه سال به بعد افراد را مبتلا می‌کند.
روش استفاده:
۳ قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را در یک فنجان آب جوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. روزانه ۴ تا ۵ فنجان از دم کرده این گیاه دارویی میل کنید.
ریشه‌ی گیاه گزنه برای مقابله با مشکلات پروستات
گزنه برای آقایانی که پروستاتشان بزرگ شده مفید است. به عقیده‌ی محققان ریشه‌ی این گیاه دارویی حاوی «لکتین»، «تانین»، «گلیکان» و «لیگنان» هایی می‌باشد که مانند هورمون‌های زنانه عمل می‌کند و تأثیر مثبتی روی غده‌ی پروستات می‌گذارد. پژوهش‌ها نشان میدهد که مصرف ریشه‌ی گزنه برای درمان مشکلات پروستات (غیر سرطانی و خوش‌خیم) مفید است.
روش استفاده:
یک قاشق غذاخوری ریشه‌ی گزنه را با یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید و به مدت سه هفته روزانه ۴ فنجان از این دم کرده بنوشید. یا اینکه از کپسول‌های گزنه استفاده کنید. می‌توانید با پزشکتان مشورت کرده و کپسول‌های ۳۰۰ میلی‌گرمی گزنه مصرف کنید. توجه داشته باشید آقایانی که موقع ادرار کردن مشکل دارند نباید بدون مشورت با پزشک از ریشه‌ی گزنه استفاده کنند.
دانه‌های گیاه گزنه برای مقابله با اسهال
دانه‌ها و برگهای گزنه یک درمان فوق‌العاده برای اسهال می‌باشند. دانه‌های این گیاه دارویی سرشار از پروتئین، موسیلاژ و روغن‌های چرب هستند.
روش استفاده:
یک قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید و در طول روز از این جوشانده میل کنید.
خواص دارویی گیاه گزنه برای پو ست‌های چرب
گزنه برای افرادی که پوست خیلی چرب، کثیف و پر از آکنه دارند خوب است. به خاطر اینکه این داروی گیاهی خواص قلیایی دارد.
روش استفاده:
بر گ‌های گزنه‌ی تازه را بجوشانید و آب کش کنید. سپس اجازه دهید برگها خنک شود. این برگها را بکوبید و به صورت مرهم (هر هفته دو مرتبه) روی پوست بگذارید. همچنین لازم است که یک قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را با یک لیتر آب به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید و روزانه ۳ مرتبه یک فنجان از آن بنوشید.
اگر مدام احساس خستگی می‌کنید گزنه را دریابید. این گیاه سرشار از ویتامین س و آهن می‌باشد و برای رفع خستگی‌های جسمی و روحی مناسب است. گزنه انرژی زا بوده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و برای همین هم کمک می‌کند خیلی زود سرپا شوید
خواص دارویی گیاه گزنه برای سم زدایی از بدن
مصرف مواد غذایی چرب و شیرین و غیره باعث میشود که بدن مازاد سموم دفع نشده را در بدن نگه دارد. برای همین لازم است هر از گاهی به خصوص در فصل بهار به فکر سم زدایی از بدن باشید. خوشبختانه گزنه به عملکرد برخی از ارگان‌های بدن مانند کلیه‌ها کمک می‌کند. نتایج پژوهش‌ها نشان میدهد که این گیاه به دفع سموم بدن مانند اوره کمک زیادی می‌کند.
روش مصرف:
۳ قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را با یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. به مدت ۳ هفته روزانه ۲ تا ۳ فنجان از این جوشانده میل کنید.
خواص گیاه گزنه برای مقابله با تب یونجه
تب یونجه همان حساسیتی است که در فصل بهار گریبان خیلی‌ها را می‌گیرد. برای پیشگیری یا تسکین این حساسیت می‌توانید به سراغ گزنه بروید.
روش مصرف:
۳ قاشق غذاخوری برگ گزنه‌ی خشک را با یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. به مدت ۳ هفته هر روز از این دم کرده میل کنید.
خواص گیاه گزنه برای مقابله با خستگی
اگر مدام احساس خستگی می‌کنید گزنه را دریابید. این گیاه سرشار از ویتامین س و آهن می‌باشد و برای رفع خستگی‌های جسمی و روحی مناسب است. گزنه انرژی زا بوده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و برای همین هم کمک می‌کند خیلی زود سرپا شوید.
روش مصرف:
۳ قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را با یک فنجان آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید و روزانه ۴ تا ۵ فنجان از آن بنوشید. یا اینکه از کپسول‌های ۵۰۰ میلی‌گرمی استفاده کنید (طبق نظر پزشک یا داروساز). توجه داشته باشید که می‌توانید از آب گزنه برای رفع کم خونی و خستگی مفرط استفاده کنید. برای این کار لازم است که برگهای تازه این گیاه را میکس کرده و آب آن را صاف کنید. هر هفته ۳ مرتبه به میزان ۱۵ میلی‌لیتر از این آب میل کنید.
گیاه گزنه ادرارآور است
بر گ‌های گزنه ادرارآور است. در واقع برای افزایش میزان ادرار و تمیزی مجاری اداری از شر عفونت و یا برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه مفید است.
روش مصرف:
یک تا دو مشت برگ تازه‌ی گزنه را در یک لیتر آب ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید و سپس صاف کنید. به مدت ۳ هفته روزانه دو تا سه فنجان از جوشانده این گیاه دارویی میل کنید
مضرات :
گزنه اگر بیش از حد استفاده شود ممكن است برای روده ها و كلیه‌ها مضر باشد بنابراین بهتر است با صمغ عربی و كتیرا خورده شود
مقدر مصرف بیش از ۱۰ گرم در روز ممكن است باعث بند آمدن ادرارشود . زنان باردار و كودكان باید از مصرف آن خورددی كنند .
عوارض جانبی
گزنه در مقادیری که به‌طور معمول مصرف میشود، عوارض جانبی ندارد. با این وجود گاهی اوقات دیده میشود که مصرف ریشهٔ این گیاه منجر به سوءهاضمهٔ خفیف، اسهال یا دیگر ناراحتی‌های گوارشی میشود. برای پیشگیری از این مشکلات بهتر است این داروی گیاهی همراه غذا مصرف شود. برخورد برگهای این گیاه به پوست یا خوردن گیاه قبل از خشک شدن یا دم کردن نیز می‌تواند باعث بروز واکنش‌های حساسیتی در سطح برخورد شود.
تداخلات داروئی
با توجه به اینکه این گیاه خاصیت دیورتیکی دارد، باید از مصرف آن به همراه داروهای مدر پرهیز کرد. علاوه بر این از آنجا که گزنه تا حدودی می‌تواند باعث کاهش فشارخون شود، باید از مصرف آن با داروهای ضدفشارخون بالا یا افزآینده‌ٔ فشارخون خودداری کرد. این گذشته، مصرف این داروهای گیاهی به همراه داروهای آرام‌بخش و ضداضطراب و برخی از داروهای آنتی‌هیستامینک می‌تواند باعث تشدید اثر آنها شود که باید در این مورد دقت کرد. داروهای کاهندهٔ قندخون نیز نباید به همراه این ماده مصرف شوند. باید توجه داشت که مصرف این داروی گیاهی در هنگام بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود. ویتامین ک موجود در گزنه نیز می‌تواند اثر ضدانعقادی داروی وارفارین را کاهش دهد.
ملاحظات داروئی
برای درمان عفونت‌های اداری چندین فنجان دم‌کردهٔ برگ گزنه در روز توصیه میشود. دو قاشق چایخوری برگ خشک‌شدهٔ گزنه را در لیوان ریخته و روی آن آب داغ بریزید و پس از پنج دقیقه، آن را بنوشید.
برای درمان آلرژی ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم دم‌کردهٔ برگ خشک شدهٔ گزنه سه بار در روز لازم است.
برای درمان ناراحتی‌های پروستات ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم عصارهٔ ریشهٔ گزنه دو بار در روز مصرف شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر