وانیل میوه گیاهی است از خانواده اورکیده ها، Orchidaceae، این گیاه دارای پایه‌ای رونده بوده بومی جنگلهای مرطوب آسیای شرقی،ایران و قاره آمریکا است.
دانه‌های این گیاه را پس از فرآوری تخمیر می‌کنند تا عطر مطبوع آنها بیرون بیاید و عموما بصورت پودر یافت میشود و در بعضی موارد آنرا با الکل اتیل و آب مخلوط کرده که بصورت عصاره وانیل به بازار عرضه میشود که عموما حاوی ۳۵% الکل می‌باشد. عصاره وانیل ممکن است دارای شکر، شربت ذرت و یا پروپیلن گلیکول نیز باشد. معروفترین کاربرد این گیاه در ایران در شیرینی پزی و ساخت بستنی است.
از دیدگاه طب سنتی ایران وانیل نیز همچون دیگر ادویه‌ها دارای ویژگی‌های خاص خود است. تأثیر وانیل بر روی سیستم عصبی و مغز انسان موجب کاهش ترس و واهمه شده، افسردگی را نیز کاهش می‌دهد.
وانیل گیاهی است پایا خزنده یا بالا رونده، دارای ساقه سبز دراز، برگهای متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز و تعداد زیادی ریشه‌های هوایی که از کنار هر برگی بیرون می‌اید که با کمک آنها به تنه درختان مجاور می‌چسبد و بالا می‌رود.
این گیاه بومی مناطق مرطوب و حاره و در جنگلهای مرطوب جنوب شرقی مکزیک و آمریکای مرکزی و هند غربی و آمریکای جنوبی می‌روید و ساقه‌های پیچیده ان تا ارتفاع حتی ۱۰۰ متر نیز ممکن است برسند و تا بالاترین ارتفاع درختان بزرگ جنگلی نیز بالا می‌رود.
گیاهی است چندساله و دارای گلهای خوشه‌ای و برگهای پهن،برگهای تحتانیش به نوک باریک و تیزی منتهی میشوند و برگهای فوقانیش معمولاًدارای لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای است. گلهایش صورتی یا سفید با خطوط و نقاط‌بنفش یا ارغوانی است. رنگ پوسته غدد زیرزمینی صورتی و داخل آن سفید است.طعم آن کمی شیرین، لزج و کمی تند است.( نام عربی آن : حضی‌الثعلب (بیضه روباه!)، ثعلب است و سعی میشود این نام‌ها به جای نام ایرانی آن وانیل در بازار ایران ترویج شود در حالی که خیلی پیش از آنکه دنیا با این گیاه و مصرف آن آشنا شود در ایران از آن در ساخت انواع شیرینی، باقلوا، گز، پشمک، قطاب، تنقلات و بستنی استفاده میشد.)
وانیل گیاهی بالا رونده و دائمی است كه با پیچیدن به ساقه درختان می تواند تا ارتفاع زیادی بالا رود . ساقه آن نسبتا نازك است و برگ‌ها كه به طور متناوب روی آن قرار می گیرند ، بدون دمبرگ و به شكل بیضی نوك تیز می باشند . این برگ‌ها بدون دندانه و كلفت و گوشتدار هستند. گل های گیاه نسبتا بزرگ ، م عطر و به رنگ سفید مایل به سبز است كه به صورت خوشه در قسمت های انتهایی قرار می گیرند. میوه پوشینه آن دراز و نیام مانند است و طول آن به ۲۵ و قطرش به ۱ سانتی متر می رسد . این میوه بسیار معطر و كمی شیرین است . درون میو تعداد زیادی دانه ریز و سیاه رنگ وجود دارد . قسمت مورد استفاده وانیل میوه های ان است .
این گیاه به طور خودرو در سواحل مكزیك ، كلمبیا و گویان می روید. وانیل از دیرباز در ایران برای طعم وبوی غذا به كار می رفته است . احتمالا غربی‌ها در اوائل دهه اول قرن شانزدهم با وانیل آشنا شده اند. وانیل در مصارف سنتی به منظور ضد نفخ ، محرك میل جنسی ، ضد تب و داروی محرك مصرف می شد. وانیل برای كاهش مصرف شكر مورد نیاز جهت طعم شیرین غذا ، به غذا اضافه می شده و بنا به اظهاراتی مانع از پیشرفت پوسیدگی دندان شده است .
معمولاً غده وانیل در اوایل تابستان می‌رسد. وانیل دارای ئیدرات کربن، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین، آمیدون تغییرشکل یافته، مواد پروتئیدی، و در آردی که از فکول غده به‌نام وانیل بدست می‌آیدمقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده‌ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار کمی املاح معدنی و مقدار جزئی اسانس است که پس از خشک‌شدن گیاه به‌صورت کومارین درمی‌آید.
قسمت مورد استفاده وانیل غده‌های زیرزمینی آن است که در تابستان از زمین‌خارج کرده پس از تمیز کردن و در حالت خام به نخ کشیده و می‌خشکانند. طبع وانیل گرم و مرطوب است.
گل وانیل یکی از بزرگ‌ترین و قابل توجه‌ترین خانواده‌های گیاهان گلدار است. گلهای او معمولاً شکل و رنگ عجیب دارند و سیستم خاصی برای انتقال گرده گل به حشرات مهمان دارند. دانه این گیاه جزو کوچک‌ترین دانه گیاهان در جهان است. بسیاری از گونه‌های این گل نمی‌توانند بدون وجود نوع قارچ به رشد خود ادامه دهند. این گیاهان گلدار بسیار زیبا، دارای بیش از ۱۵۰۰۰ نوع هستند و بیشتر در جنگلهای پرباران مناطق گرم،یافت می شوند. ریشه ی آنها مواد غذایی درون هوای مرطوب را جذب میکند. معمولا هر نوع وانیل ، توسط یک نوع این گیاه بومی مناطق مرطوب و حاره و در جنگلهای مرطوب جنوب شرقی مکزیک و آمریکای مرکزی و هند غربی و آمریکای جنوبی می‌روید و ساقه‌های پیچیده ان تا ارتفاع حتی ۱۰۰ متر نیز ممکن است برسند و تا بالاترین ارتفاع درختان بزرگ جنگلی نیز بالا می‌رود. حشره بارور میشود، اما برخی از آنها توسط حلزون یا مرغ‌های مگس خوار گرده افشانی میشوند.
ماده معطر وانیل از میوه این گیاه گرفته میشود. میوه آن به شکل غلاف لوبیا است و قبل از اینکه کاملاً برسد آن را می‌چینند و خشک می‌کنند در موقع چیدن، میوه‌ها عطری ندارند ولی پس از اینکه چیده شد در دوران خشک کردن و عمل آوردن ان، عطر مطبوع وانیل در آن ایجاد میشود.
این ادویه در علم آروماتراپی نیز طرفداران خاص خود را دارد. در طب معاصر از آن برای درمان تب و تقویت میل جنسی استفاده میشود و از آنجایی که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است، با رادیکال‌های آزاد بدن مبارزه میکند.
وانیل اصل به شکل یک چوبه یا غلاف باریک سیاه رنگ است که باید آن را به وسیله یک چاقوی تیز شکافت و با پشت چاقو خمیر درون آن را درآورد و داخل سس‌ها یا خمیرها ریخت.
در واقع وانیل گیاهی است از خاندان ارکیده‌ها که در زمره گیاهان پیچکی به شمار آیند. بلندی آن، گاهی به ۱۰ متر هم می‌رسد و از بزرگ‌ترین اعضای گروه ارکیده‌هاست. غنچه زیبای آن به رنگ‌های سفید، زرد و یا سبز است که تنها چند ساعت دوام می‌آورد. محصول این گیاه غلاف‌های بلندی به شکل غلاف‌های لوبیا می‌باشد که در حالت تازه بدون عطر و مزه هستند و پس از تخمیر، تبدیل به شاخه یا غلاف خوشبوی وانیل میشوند.
امروزه در نقاط بسیاری از جهان به کشت و پرورش وانیل اقدام میشود اما محصولات با کیفیت ماداگاسکار و جزیره رییونین و مکزیک در صدر آن قرار دارند.
وانیل در تمام دنیا در درمان‌های پیری پوست کاربرد دارد. از ترکیب وانیل با روغن کنجد یا آفتابگردان خمیری بدست می‌آید که از خشکی پوست جلوگیری کرده و باعث نرمی و لطافت آن میشود.
از دیدگاه طب سنتی ایران وانیل نیز همچون دیگر ادویه‌ها دارای ویژگی‌های خاص خود است. تأثیر وانیل بر روی سیستم عصبی و مغز انسان موجب کاهش ترس و واهمه شده، افسردگیرا نیز کاهش می‌دهد. در موارد بالا البته گرانیول (گرنیل) که در انواع گلهای رُز نیز موجود است این تأثیرات را دارد.
در شرایطی که از وانیل (یا وانیلین) به مقدار زیاد استفاده میشود امکان پیش آمدن حالت هیپنوز و بی‌حسی کامل وجود دارد. وانیلین در مواردی نیز اثراتی مشابه کافئین از خود نشان می‌دهد که تأثیر آن بر سیستم عصبی و فشارخون بسیار شبیه به آثار کافئین است.
ماده استیل کولین موجود در وانیلین نیز می‌تواند همچون ماده (کبرتخین) که در زهر مارهای سمی وجود دارد عمل کند. استفاده زیاد از وانیلین می‌تواند آثاری شبیه (فنکیکلیدین) از خود بروز دهد. این ماده که با نام (انجل دوست) معروف است دارای توانایی تخدیر می‌باشد.
پوسته وانیل دارای دانه‌های ریز معطری است که در شیرینی پزی و ساخت لوازم آرایشی کاربرد دارد. این دانه‌ها دارای مولکول‌هایی هستند که در جوان ماندن و شادابی و طراوت پوست موثر است.
در گذشته از وانیل تازه برای مراقبت‌های پوستی در مقابل نور خورشید استفاده می‌کردند. تحقیقات نشان می‌دهد که دانه‌های وانیل دارای مولکول‌هایی هستند که برای پوست خاصیت التیام بخشی و ترمیمی دارند.
بر اساس آزمایشات، مولکول‌های وانیل عملکرد پوست را تحریک میکند و باعث تسریع در رشد پوست میشود. متخصصان اظهار کردند: مولکول‌های وانیل در انسجام پوست، فرآیند جذب آب، طراوت، تازگی و استحکام پوست موثر هستند.
به گفته متخصصان، وانیل در تمام دنیا در درمان‌های پیری پوست کاربرد دارد. از ترکیب وانیل با روغن کنجد یا آفتابگردان خمیری بدست می‌آید که از خشکی پوست جلوگیری کرده و باعث نرمی و لطافت آن میشود.
از دیگر خواص این ادویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* جلوگیری از پوسیدگی دندان
* درمان درد و زخم معده
* کمک به غلبه بر حالت تهوع و استفراغ
* کمک به کاهش وزن و سروتونین
* کاهش اضطراب و افسردگی و استرس
* تنظیم قاعدگی
* کمک به درمان زخم
* پیشگیری از انواع سرطان، به خصوص کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه
* بهبود اختلالات عصبی، مثل بیماری آلزایمر و پارکینسون
* توقف تغییر شکل سلول‌های خونی
* پیشگیری از کم شدن حافظه
* تحریک ترشح هورمون‌های مردانه و زنانه (تستوسترون و استروژن)
* جلوگیری از آلرژی
* درمان سینوس و سرفه
* کاهش التهاب ناشی از تشنج و تب
* درمان التهاب و بیش‌فعالی و فعالیت زیاد سیستم‌های مختلف بدن، از جمله گردش خون، تنفس، گوارش و اعصاب
روش مصرف:
بهترین روش مصرف ان به صورت گرد است و مقدار آن ۲ - ۲۵/۰ گرم است.
گرد وانیل: برای تهیه گرد وانیل مقداری وانیل گرفته و معادل آن قند خرد کرده و هر دو را در هاون آهنی نرم کوبیده و از صافی ابریشمین بیرون کنند و نخاله‌ها را باز با همان مقدار قند داخل کرده خوب بکوبید و از الک نرم داروسازی رد کنند و با هم مخلوط می‌نمایند.
قرص وانیل: وانیل ۳۰ گرم، قند ۲۰۰ گرم، صمغ عربی ۲ گرم، آب به مقدار کافی کوبیده و نرم با آب مخلوط کرده، قرص‌های وانیلی بسازید.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر