 |
| نقشه آسیای مرکزی و یا ایران بزرگ PersianCultureS-PersianEmpire560 B.C |
کشور ایران به عنوان کشور مادر دنیا، دارای فرهنگی بس غنی است که شرح یک روز آن به ساعت‌ها پژوهش و سپس تعریف و تفصیل و تجزیه و تحلیل احتیاج دارد. و متاسفانه حکومت ایرانی بر سر کار نیست که بتوان فرهنگ ایرانی را به طور صحیح و در سطحی گسترده از اعماق پنهانکاری‌ها بیرون کشید. فرهنگ ایران آنچنان غنی است که از روی آن تا کنون ده‌ها کشور کپی، و یا گوشه‌هایی از آن را مال خود کرده و صاحب فرهنگ شده و خود را مطرح کرده‌اند.
فرهنگ خوراک ایران یکی از عجایب دنیاست که در درون خود علم گسترده و شگفت انگیزی را دارد. خوراک‌های ایرانی علاوه بر اینکه دنیای از مزه را به همراه خود دارند، جنبه دارویی آنها نیز شگفت انگیز است. مثلا خوراک‌هایی که با عنوان خورش در ایران از دیر باز تهیه میشده، تنها جنبه خوراکی نداشته، بلکه به عنوان دارو نیز مورد استفاده است، و بر اساس اعتدال برای بدن نسخه پیچی شده است. مثلا خورش معروف ایران ، قورمه سبزی را درنظر بگیریم، بجز خواص سبزیجاتی که در این خورش بکار میرود و منابع سرشاری از ویتامین و مواد معدنی لازم برای بدن را در خود دارد، ترکیب لوبیای قرمز و گوشت، از هر دارویی برای از بین بردن انگل‌های مضر روده موثرتر است. و اینکه نیاکان خردمند ما تا چه حد در علم پزشکی و دارو شناسی و بیماری شناسی استاد بودند، که توسط تهیه خورش و خوردنی روزانه سلامتی را برای بدن خود تجویز میکردند، شگفت انگیز است.
و ایرانی‌‌ها در هر فصلی، خوراک و نوشیدنی و خوردنی مخصوص آن فصل را دارند که این نیز در دنیا منحصر بفرد و فقط مخصوص ایرانی هاست. و نشان دهنده آن است که نیاکان خردمند ایرانی ما، تا چه حد با طبیعت همراهی میکردند، و معتقد بودند که بدن آدمی با تغییرات طبیعت میبایستی سازگاری داشته و انعطاف پذیر باشد. یک پارس هیچ گاه در تابستان پرتقال نمیخورده و یا در فصل زمستان شربت آلبالو مصرف نمی‌کرده است، چرا که محیط و اثرات آن بر روی بدن را میشناخته، و به آن نه تنها احترام میگذاشته است بلکه آنرا رعایت نیز می‌کرده، علمی که در غرب هنوز که هنوز است، با همه ادعا یشان ازش بیخبرند. هر چند به تازگی این فرهنگ ایرانی نیز در دنیا دارد جا می‌افتد و مردم کشور‌های مختلف نیز کم کم یاد میگیرند که برای هر فصلی خوراک مخصوص به آن فصل را بخورند. در نوشتار زیر سعی شده تعدادی از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌هایی که ایرانی‌‌ها در فصل گرم استفاده میکنند آورده شود، این نوشتار کامل نیست و امیدوارم که دیگر ایرانی ها، در تهیه و گسترش فرهنگ ایران دستی داده و بر زنده نگاه داشتن آن بکوشند.
شربت ها:
شربت ایرانی از مخلوط کردن آب، شکر و طعم دهنده ساخته می‌شود. طعم‌دهنده‌ها طیف گوناگونی از میوه‌ها و آب میوه‌ها را تشکیل می‌دهند. علاوه بر میوه‌ها و آب میوه‌ها، گیاهان و گل‌ها را نیز با جوشاندن همراه با شیرین کننده به شربت تبدیل میکنند. گاهی نیز به شربت تخم گیاهان افزوده می‌شود (مانند شربت خاکشیر). و شربت تخم شربتی که در مراسم مذهبی سرو می‌شود.
برخی از این شربت‌ها خواص دارویی نیز دارند و در کتب طب قدیم ذکر آنها رفته‌است. مانند شربت بیدمشک، شربت بنفشه، شربت هفت بادام، شربت عرق نعناع، شربت کوکنار، شربت نیلوفر، شربت لیموی سفرجلی، شربت گل مکرر، شربت گل گاوزبان، شربت خشخاش.
بیشتر انواع شربت‌ها خنک یا سرد سرو می‌شوند. معمولاً شربت رنگی غلیظ در ته لیوان ریخته شده و آب و یخ به آن اضافه می‌شود و قاشقی در شربت قرار داده می‌شود تا در موقع نوشیدن هم زده شود.
۱- شربت آبلیمو
یکی از شربت‌هایی که از روزگار باستان در ایران و در فصل گرم مورد مصرف قرار می‌گرفته، شربت آبلیمو است.
پایه اصلی این شربت، عصاره لیموترش است که با آب رقیق می‌شود و همراه مقدار کمی قند یا شکر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شربت آبلیمو جلوی گرمازدگی و عطش را می‌گیرد و مصرف آن در ماه‌های گرم و در مسافرت‌ها، به خصوص مسافرت‌های دریایی، بسیار مناسب است.
شربت آبلیمو زیانی ندارد و مصرف آن در هر سنی توصیه می‌شود.
آبلیمو خواص متعدد دیگری هم دارد که عبارتند از ضد گرفتگی رگ‌ها ، کاهش‌دهنده کلسترول، ضد برخی سموم از جمله تریاک، ضدتب و ضد کمبود ویتامین س.
۲-خاکشیر
خاکشیر این دانهٔ کوچک دنیایی از سلامتی را به بدن می‌رساند. خاکشیر خاصیت ضد عطش و گرمازدگی دارد، . نیاکان خردمند ما به تجربه از شربت آن با آب سرد و کمی شکر در نواحی گرم به خصوص در فصل تابستان برای رفع عطش استفاده می‌کرده‌اند.
درباره خاکشیر باید اضافه کنیم که روی دانه آن موادی به نام لعاب وجود دارد. لعاب می‌تواند چند برابر وزن خود آب جذب کند و متورم شود و به شکل ژله درآید.
به این ترتیب، وقتی خاکشیر با آب مخلوط و کمی شکر هم به آن اضافه می‌شود، هم خوشمزه خواهد بود و هم لعاب آن منبعی برای آب بدن است.
نباید فراموش کرد که هر دانه خوراکی که مانند خاکشیر لعاب داشته باشد، می‌تواند به همین شکل عمل و کمبود آب بدن را جبران کند.
۳-تخم شربتی
جالب است بدانید که تخم شربتی دانه گیاه ریحان خوراکی است. این دانه‌ها درشت‌تر از خاکشیر و سیاه رنگ هستند.
وقتی تخم شربتی داخل آب ریخته می‌شود، روی آن لایه‌ای ژله‌ای تشکیل خواهد شد. شربت آن ضد گرمازدگی و ضد عطش است و می‌توان گفت تخم شربتی و خاکشیر تقریباً خواص یکسانی دارند.
در ضمن، خاکشیر و تخم شربتی خاصیت مسهل و ملین داشته و مصرف آنها برای جلوگیری از یبوست که در تابستان شایع می‌شود، مناسب‌تر است. این دو روده ها، بخصوص روده بزرگ را از میکرب و آنزیم‌های خطرناک پاک کرده و در فصل گرم مسمومیت را به حداقل میرسانند.
۴-عرق بیدمشک
بیدمشک نوعی بید است ولی این درخت در اول بهار و قبل از آنکه برگ بدهد، گل‌های زیبا و خوشبویی دارد. عرق بیدمشک از گل‌های این نوع بید که در رضائیه بسیار زیاد است، تهیه می‌شود.
گاهی از عرق بیدمشک بدون رقیق کردن استفاده می‌شود که خواصی نظیر تقویت‌کننده، آرام‌بخش، ضد گرمازدگی و مقوی قلب دارد. گاهی نیز به صورت شربت آن را رقیق و مقداری شکر به آن اضافه می‌شود.
عرق بیدمشک علاوه بر ضد عطش بودن، خاصیت آرام‌بخشی و تقویت قلب نیز دارد.
بیدمِشک یا سالیکس کاپری (نام علمی: salix aegyptiaca)، درخت یا درختچه‌ای زینتی از سرده بید است که دارای گل‌های زردکمرنگ دم‌گربه‌ای می‌باشد. ارتفاع درخت به ۹ متر می‌رسد.
گیاهی است از نژاد بید که اندازه آن از بید معمولی کوچک‌تر ولی سنبله‌های آن دارای اسانس معطری هستند. گل‌های آن قبل از برگ‌ها ظاهر می‌شوند.اسانسی از این گیاه گرفته می‌شود بنام عرق بیدمشک. هم برای معطر کردن شربت و هم دارای خواص درمانی بالا می‌باشد.
طبیعت آن سرد و تر است. مقوی قوای دماغی و قلب، مفرح روح، ملین مزاج، سردردهای گرم مزاج را نیز تسکین می‌دهد. حکیم بوعلی سیناکه تمام علم داروسازی و پزشکی غربی‌ها از کتب او سرچشمه گرفته است و البته به نام خودشان ثبت شده، میفرماید:: بیدمشک (بهرامج) از نباتات خوشبواست. خاصیت: مالیدن آب و افشره‌اش ورمها را فرونشاند. سر: شکوفه بیدمشک و بو کردن برگ آن بادهای متراکم سر را علاجند. اندامان دفعی: شکم را روان کند.(کتاب قانون جلد ۲ -شیخ الرئیس ابوعلی سینا)
۵-گلاب
گلاب در حقیقت نوعی عرق گیاهی است که از گلبرگ‌های چند نوع گل سرخ ایرانی تهیه می‌شود. گلاب ایرانی که به ویژه در ناحیه قمصر کاشان تهیه می‌شود، بسیار معروف است. گلاب که همان اسانس گل سرخ مخصوص ایران است ( به رنگ صورتی پر رنگ) است، خواص دارویی زیادی دارد، از آن جمله می‌توان به ضد اسهال، ضد التهاب، افزایش‌دهنده میل جنسی، ضد نفخ، مقوی قلب، خلط‌آور، مقوی معده و اشتهاآور بودن آن اشاره کرد.
در ضمن، گلاب به برخی محصولات مثل فالوده، بستنی یا برخی شربت‌ها افزوده می‌شود. گاهی نیز خود گلاب به شکل رقیق به حالت شربت به مصرف می‌رسد. این مایع در عین حال که خواص نامبرده را دارد در پیشگیری از عطش و گرمازدگی هم موثر است.
۶- پالوده گرمک، طالبی، خربزه و هندوانه
گرمک از طالبی بزرگتر است، پوست نازکتر است، و مزه‌‌ای تقریبا شبیه آب دارد، ولی عطر ملایم و بسیار دلپذیری دارد، و خواص آن شگفت انگیز است. متاسفانه به دلیل بی‌مزه بودنش کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، در حالی که در گذشته از جایگاه بالایی در تابستان برخوردار بود و معمولا پالودهٔ آن را با یخ و شکر به عنوان بهترین دسر تابستانی استفاده میکردند.
گرمک : هزار و یک خاصیت دارم که از آن جمله دوست کبد هستم و کلیه ها را از سنگ پاک مى کنم . من داراى اکسیر جوانى هستم و اگر خانمها مرا به شکل ماسک به چهره بگذارند چین و چروک و لکهاى سیاه صورتشان برطرف خواهد شد و...من ((گرمک )) غذاى مطلوب بیماران مى باشم . با این که از خانواده ى خربزه هستم معذلک این مثل ایرانى که مى گوید ((هر کس خربزه مى خورد باید پاى لرزش بنشیند)) در حق من صدق نمى کند. چون میزان قند در من خیلى کم ، بلکه نزدیک به هیچ است . مبتلایان به مرض قند که از خوردن انواع خربزه محروم مى باشند، مى توانند با خیال راحت از منافع سرشار من استفاده نمایند. من بهترین دارو براى درمان یرقان و استسقاء هستم و خوردن من شیر، عرق و ادرار را زیاد مى کند و از نقرس و روماتیسم جلوگیرى مى نماید. در اواخر بهار و اوایل تابستان خدمت مى رسم و شما مى توانید براى رفع عطش جلوگیرى از التهاب مرا میل کنید.من چون سایر اقسام خربزه ثقیل الهضم و گرم نیستم ، و خوردن من ایجاد تخامه نمى نماید و بر عکس ملین و خنک بوده ، مناسب طبع اشخاص صفراوى مزاج مى باشم .من سرشار از انواع ویتامین مخصوصا ویتامین هاى ((آ - ب - ث )) مى باشم و پیش از ده نوع هورمون گیاهى و آنزیم دارم ، و بسیارى از ناراحتى ها را درمان مى نمایم . من دوست کبد و مصلح کلیه ها هستم و سنگ کلیه و مثانه را خرد کرده ، خارج مى نمایم . من ضد خشکى پوست و مو مى باشم . اگر پوست شما خشک است آب مرا با شیر نجوشیده به مقدار مساوى مخلوط کرده ، روى آن بمالید. اگر موهاى خشک و شکننده دارید، مى توانید از آب من و یا بهتر است از ماده خمیرى که بین تخمه هاى من قرار دارد، استفاده کرده موى سر خود را با آن ماساژ دهید. خواننده عزیز، اگر قول مى دهى که بدون جهت نویسنده ى این مقاله را متهم به گرفتن پول از میوه فروشها نکنى ، و نگویى که از گرمک کاران پول گرفته ، و سخنان گرمک را ترجمه کرده است ، در عوض من هم رمز بزرگى را به شما خواهم گفت و شما را از یکى از مواهب طبیعى که در نهاد من به ودیعت گذاشته شده است آگاه خواهم کرد و آهسته و در گوشى بدون آنکه میوه فروشها مطلع شوند و قیمت مرا بالا برند به شما خواهم گفت و خواهید دانست که من داراى اکسیر جوانى هستم و هر کس از من استفاده کند عمرش برخلاف عمر من که کوتاه است ، طولانى خواهد شد.عده اى که عاشق میوه هاى شیرین و معطر هستند، مرا نمى پسندند و به خوردن برادران دیگر من مثل طالبى ، دستنبو و شخته علاقمند مى باشد. آنها هم مى توانند مرا پالوده کرده با شکر و گلاب میل نمایند.بهترین موقع خوردن خربزه ، یکى دو ساعت بعد از صرف غذا است ، ولى من غذاى اشتهاآور بوده و بایستى قبل از غذا خورده شوم .من چاق ها را لاغر و لاغرها را چاق مى کنم و از چین و چروک صورت و پیرى زودرس جلوگیرى مى نمایم .اگر پوست خربزه را خشک کرده ، و بکوبید، و کمى از این گرد را در آبگوشت یا حبوبات دیرپز بزنید نرم و زودپز خواهند شد، ولى پوست من این هنر را ندارد، اما در عوض ماسک زیبایى خوبى است که مى تواند چهره ى شما را باز و شاداب نماید. براى این کار پوست مرا روى آن بکشید و بگذارید یک ربع ساعت بماند. این ماسک ضد کک و مک و لکه هاى سیاه صورت نیز مى باشد گوشت من بهترین پماد براى سوختگى است .به کسانى که مبتلا به حبس البول شده و قطره قطره ادرار مى کنند، توصیه نمایید که حتما از آب من استفاده نمایند.بخور تخمه ى من براى رفع ورمها مخصوصا ورم چشمها و سرما خوردگى مفید است ، مخصوصا اگر تخمه ى مرا نشسته با ریشه هاى آن در پوست من خشک نمایند. (زبان خوراکیهاغیاث الدین جزایری)
جلوی گرمازدگی و عطش را میگیرند و آلبالو، هلو و زرد آلو، آلو، گیلاس، و و و نیز از میوه‌هایی هستند که هم به شکل طبیعی و هم به شکل عصاره و کمپوت در روزهای گرم تابستان در ایران استفاده می‌شوند.
۷- شربت آلبالو
(بطور کلی هرگونه شربتی بهتر است در ظرف لعابی تهیه کنیم)شکر را با آب آلبالو مخلوط می کنیم ومی گذاریم چند ساعت بماند تا شکر کمی حل شود،بعد آن را روی آتش تند و یکنواخت می گذاریم تا جوش بیاید و شربت غلیظ شود(یکربع تا ۲۰ دقیقه برای جوشیدن شربتکافی است).وانیل را در آن می ریزیم چند جوش که زد از روی آتش برمی داریم و شربترا از صافی رد می کنیم(آب آلبالو باید کاملا ته نشین شود و آب زلال آن گرفته و از آن استفاده شود)
۸- شربت سکنجبین
سکنجبین در واقع سرکه و انگبین و مخلوطی است از سرکه و عسل که به میزان و مقدار معین در هم می‌آمیختند و از مخلوط آن شربتی خوش گوار و معطر وفرح بخش به وجود می‌آوردند. در برخی نقاط که عسل یافت نمی‌شد یا می‌خواستند شربتی ارزان قیمت فراهم کنند سکنجبین را از مخلوط سرکه و شکر تهیه میکردند ولی همچنان آن را سکنجبین می‌نامیدند. و امروز که عسل گران یا کمیاب تر از گذشته شده به طور کلی این شربت را با شکر تهیه میکنند.
السکنجبین (رساله فی ... ایضأ تحت عنوان منافع الشراب المسمی سکنجبین) رساله‌ای به زبان عربی و درباب منافع سکنجبین است و از آثار مسلم شیخ ابن سینا می‌باشد.
نسخه‌های خطی آن دراغلب کتابخانه‌های جهان و ایران موجود است. ترجمه لاتین آن بسال ۱۵۴۷ میلادی توسط آندره آ آلپاگو بعمل آمده و با ترجمه رساله «دفع‌المضارالکلیه عن‌الابدان الانسانیه بتدارک انواع خطاءالتدبیر» دریک جلد تحت عنوان:Trectus ejussden ... de syrupo acetoso در ونیز (ایتالیا) به چاپ رسیده‌است.
طرز تهیه سکنجبین مواد لازم: سرکه طبیعی ۲ واحد، عسل زنبوری چند گیاهی ۵ واحد، آب سالم بدون کلر ۴ واحد، یا آنقدر که لازم باشد با توجه به غلظتی که مورد نظر است. طرز تهیه: ابتدا هر سه جزء را مخلوط کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم برسد و به قوام آید و عده‌ای معتقدند آنقدر بجوشد تا یک پنجم مخلوط باقی بماند.
نکته: در تهیه سکنجبین می‌توان عرق نعناع یا خود نعناع را نیز استفاده کرد تا از عطر و خواص آن بهره مند شد. تذکر: هر جا مصرف سکنجبین (سرکه انگبین) توصیه شده‌است، منظور سکنجبینی است که با سرکه طبیعی، عسل زنبوری چند گیاهی و عرق یا خود نعناع در ظرف مسی با آب سالم بدون کلر تهیه شده باشد.
فواید:
هر غذایی در طب سنتی دارای یک یا چند مصلح می‌باشد . منظور از مصلح یعنی نوعی مادهٔ غذایی یا گیاهی دارویی که مصرف آن به همراه غذای مورد نظر، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی احتمالی آن غذا و جذب غذا و اثر گذاری غذا را در بدن و ارگانهای مربوطه مضاعف خواهد کرد . در تغذیه سنتی ایرانیان مصرف مصلحات به طور کامل مراعات میشده است و تقریباً غذایی و میوه‌های یافت نمی‌شود که بدون مصلحات مصرف شود . سکنجبین نیز از ان جمله است: برای تسکین عطش، بازکردن انسداد عروق، رفع سر درد، گرم، برای تقویت معده و کبد مفید است. اگر سرکه و عسل برابر باشد برای بیمارهای بلغمی، بازکردن انسداد عروق، تقویت کبد و معده و تب های مزمن نافع است ولی اگر از سرکه و شکر سرخ برابر استفاده شود، مزه آن ترش خواهد بود و نوشابه مایل به سردی است و برای رفع صفرا، تب، بازکردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی های طحال، کبد و معده مصرف می شود.
اگر کاهو را با سکنجبین یا سرکه بخورند، اشتها آور است.
اگر شیرین‌بیان را در آب سکنجبین و فراسیون یا با ماءالجبن بخورید برای قولنج که در اثر غلبه سردی است، مفید خواهد بود.
اگر آب پخته کاسنی را با سکنجبین میل کنید بهترین داروی تب‌های طولانی و مداوم است.
در درد کبد اگر با سرخی رنگ و امتلا بدن همرا باشد. علاجش زدن رگ باسلیق، دادن شیره کاسنی با سکنجبین بزوری، مالیدن صندل سفید با گلاب و کافور به ناحیه کبد و نوشاندن جو آب و سکنجبین و خوراندن نان با آبغوره است.
اسطوخودوس گیاهی است بی ضرر که همه می‌توانند از آن استفاده کنند . فقط برای اشخاص صفراوی مزاج خوب نست و باعث آشفتگی می‌شود . اینگونه اشخاص باید آنرا با سکنجبین یا کتیرا بخورند .
طرز تهیه سکنجبین به شیوه امروزی:
مواد لازم:
شکر= ۵/۲ کیلو
سرکه سفید= نیم لیتر
نعناع تازه= چند شاخه
طرز تهیه :
۷لیوان آب را با شکر مخلوط کرده و روی حرارت می گذاریم تا شکر در آب حل شود و همانطور که روی حرارت است نعناع تمیز شده را با نخ می بندیم و در شکر و آب می گذاریم تا شربت قوام آید، بعد سرکه را داحل شربت می ریزیم چند جوش که زد شربت را از روی حرارت بر می داریم، بعد از اینکه شربت سرد شد، آن را صاف می کنیم. در شیشه ریحته و در جای خنک نگهداری می کنیم.
۹- پالوده، بستنی، مخلوط با شربت آلبالو
۱۰- آب دوغ خیار و یا سوپ سرد
۱۱- و مهمتر از همه، نوشیدن دوغ که نوشیدنی سنتی ایرانی هاست، برای جلوگیری از مسمومیت، گرمازدگی، ضدّ عطش و ضدّ خستگی ناشی از گرما است.
۱۲- کاهو با سکنجبین یا سرکه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر