ماسلنیتساˈ، جشن نوروزی روس هاست که در گستره جمهوریهای اسلاونژاد شوروی سابق از قبیل روسیه، اوکراین و بلاروس برگزار می شود و نماد وداع با زمستان و استقبال از بهار در این کشورهاست.
این جشن بزرگ که معمولا بین ۲۸ فوریه تا ۶ مارس هر سال در روسیه و دیگر کشورهای اسلاونژاد شرق اروپا برگزار می شود، همانند نوروز آیینی برای بدرقه سرمای زمستان و خوشامدگویی به آغاز بهار و فصل گرما است.
همانند پیشواز جشن نوروز ایرانی، در جشن ماسلنیتسا نیز آدمک چوبی به همین نام آتش زده می شود تا از راه رسیدن گرما به عنوان انرژی حیات بخش به همگان اعلام شود.
یکی دیگر از شباهتهای ریشهای جشنهای ماسلنیتسا و نوروز را می توان در قدمت تاریخی آنها دانست به این معنا که هر دو جشن، از دورانهای قدیم باقیمانده و پس از رواج دینهای اسلام و مسیحیت در این
کشور ها، و مبارزه با آنها، باز هم باقی ماندند و رسوم خودشان را حفظ کردهاند.
در جشن ماسلنیتسا نیز همانند جشن نوروز، دید و بازدید و سر زدن به بزرگان قوم جایگاه خاصی دارد و در یکی از روزهای این جشن، جوانها به دیدار پدر و مادر خود و خانواده همسرشان می روند.
برخی از کارشناسان مسایل فرهنگی و دیرینه شناسان بر این باورند که جشنهای مردم مناطق مختلف مجاور هم در زمانهای قدیم دارای اصالتی همانند اما در شکل متفاوت بوده و شباهتهای نوروز و ماسلنیتسا را نیز در همین چارچوب تبیین و توجیه می کنند.
صرف پزا از جذابترین بخشهای این جشن اسلاوی است و شیرینی ویژه آن ˈبلینیˈ نامیده می شود که کلمه فرانسوی ˈکرپˈ آن بیشتر در ایران رایج است.
در روزهای جشن، مقدار زیادی از این کیک بسیار شیرین و خوشمزه در طعمهای مختلف پخته و عرضه می شود که عموما به دلیل گرد و طلایی بودن، نماد خورشید محسوب می گردد.
در اسطوره شناسی اسلاو ها، ماسلنتیسا جشن بر آمدن آفتاب پس از ماهها تحمل سرما و هوای ابری و مه آلود است که در آن قریب الوقوع بودن پایان زمستان نیز جشن گرفته می شود. افزون بر این، جشن ماسلنیتسا با توجه به نام آن دربرگیرنده آیینهای متنوعی از قبیل ماسک زنی، تفریحات برفی، سورتمه سواری و وسایل نقلیه کشیدنی بر روی برف می باشد که همگی به نوعی با برف و زمستان گره خورده اند و فلسفه برگزاری این جشن را به زبانی ساده بیان می کنند.
از منظر اسطوره شناسی، در آتش انداختن آدمک ماسلنیتسا، اقدامی نمادین برای دور ریختن و پشت پا زدن به خاطرات و تجربیات تلخ گذشته و پذیرفتن اندیشهها و کردارهای خوب است.
در این جشن مردمی، رقابت جوانها برای تصرف دژ برفی نیز نماد مبارزه با سختیهای زندگی و تلاش برای فراهم کردن امکانات زندگی جدید است.
** آیینهای ویژه هفته ماسلنیتسا
هر یک از هفت روز جشن ماسلنیتسا نام و آداب خاصی دارد به طوری که دوشنبه به عنوان روز آغازین جشن ویژه دید و بازدید با خویشاوندان و نزدیکان بوده و کیک خاص جشن نیز در این روز به فقرا و کسان نزدیک از دست داده، اهدا می شود.
در روز دوم جشن نیز آیین ویژه معرفی دوشیزگان به تازه دامادها برگزار شده و در روز سوم که مصادف با چهارشنبه است، دامادها به میهمانی مادر همسرشان می روند و کیک ˈبلینیˈ می خورند.
روز چهارم جشن ماسلنیتسا که شیرینترین و خاطره انگیزترین بخش از این جشن مردمی محسوب می شود، آغاز جشنهای عمومی و گردشهای دسته جمعی و حل اختلافات بین مردم بوده و در این روز همه برای تخلیه انرژی منفی جمع شده از سال قبل تلاش می کنند.
جمعه که پنجمین روز جشن است، اختصاص به دیدار مادر خانم از خانه داماد و دخترش دارد و در آن روز دامادها برای نمایش علاقه مندیشان به مادر همسرشان کیک ویژهای می پزند و روز ششم نیز عروسها به خویشاوندان داماد هدیه می دهند.
یکشنبه به عنوان آخرین روز، نقطه عطف جشن ماسلنیتسا بوده که همه همدیگر را بخشیده و به یاد رفتگان در کلیسا به دعا و نیایش می پردازند.
جشن ماسلنیتسا روز یکشنبه به اوج خود می رسد و عصر این روز زیور آلات بانو ماسلنیتسا کنده شده و وی در میان شعلههای آتش برافروخته انداخته می شود.
در واقع ˈماسلنیتساˈ که در ˈروسیˈ ( نام قدیم روسیه) یک جشن شاد و مبارک محسوب می شد، برای مردمی که در سطح گستردهای از اروپای شرقی و آسیا این آیین را جشن می گیرند، یادآور روزهای شاد زمستانی سرشار از شور و شوق بسیار، بوی خوش ˈبلینیˈ ، زنگ ناقوس کلیساها، سماورهای برنجی، کارناوالهای شادی و نوشیدن چای در پای غرفههای رنگارنگ می باشد.
البته هر یک از آیینهای هفته ماسلنیتسا با ترتیب خاصی برگزار شده و به مناسبت هر یک نیز ترانههای محلی ویژهای خوانده می شود که به دلیل گستردگی جغرافیایی روسیه، تعداد آنها بیشمار است.
شرکت در جشن ماسلنیتسا برای همه مردم آزاد بوده و هیچ محدویتی برای این کار از نظر طبقات اجتماعی، جنسیت و سن وجود ندارد.
می توان جشن ماسلنیتسا در روسیه و دیگر کشورهای اسلاونژاد را فضایی برای تجلی اصالت ذات انسانی و دور انداختن پیرایشها و آرایه ناشی از زندگی ماشینی در عصر فناوری تلقی کرد.
ˈنظر قربانیˈ جشن ماسلنیتسا نیز به طور معمول آدمک حصیری بانو ˈماسلنیتساˈ است که لباسهای براقی به آن پوشانده می شود و ˈ کوستروموˈ نامیده می شود که برگرفته از نام منطقهای در شمال روسیه می باشد.
تعامل کلیسای ارتدوکس با جشن ماسلنیتسا
اما از منظر مذهبی می توان گفت که ماسلنیتسا، جشن کهن اسلاوها به شمار می آید که از فرهنگ و دوران قبل از ورود مذاهب تاکنون حفظ شده و پس از گرویدن اسلاوها به دین مسیحیت، کلیسای ارتدوکس نیز این آیین را به جشنهای مذهبی خود اضافه کرده و آن را ˈهفته ماسلنیتساˈ، نام گذاشته است.
در ایام قدیم، دعا و نیایش برای حاصلخیزی و پربار شدن محصولات کشاورزی هسته اصلی جشن ماسلنیتسا را تشکیل می داد و شرکت کنندگان همگی برای دفع نیروهای شر از زندگی فردی و گروهی خود نیت می کردند.
اما از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی به این طرف، جشن ماسلنیتسا علائم و نمادهای رسمی مذهبی و ترس از طبیعت را از دست داد و به آیینی صرفا تفریحی و شادی بخش تبدیل شد.
بعضی از دیرینه شناسان بر این عقیده اند که در دوره قدیم، جشن ماسلنیتسا با آغاز سال نوی شمسی همزمان بوده و بیست و یکم مارس هر سال، روز در آمدن خورشید تابستانی برگزار می شد.
با گرویدن مردم روسیه به دین مسیحیت در سال ۹۹۸ میلادی، زمان برگزاری جشن ماسلنیتسا نیز به پیش از آغاز ایام ˈروزه بزرگˈ تغییر یافت و زمان برپایی آن تابع زمان شروع روزه داری شد.
البته همزمانی برگزاری ماسلنیتسا با نوروز ایرانی تا قرن ۱۴ میلادی نیز ادامه داشت، اما به تدریج با جذب آیینهای جشن ماسلنیتسا در مسیحیت، زمان برگزاری آن به هفته آخر فوریه تا هفته اول مارس دگرگون شد.
می توان گفت که ماسلنیتسا، جشنی با ویژگیهای مخصوص به خود و شبیه جشن نوروز ایرانی است که یادآور شادیهای زمستانی سپری شده از یک سو و اعلام آغاز بهار از سوی دیگر است که انسانها را به آیندهای روشن نوید می دهد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر