مس‌عینک یک شهر شگفت انگیز باستانیست ( باستانی بود) که در ولایت لوگر در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی کابل واقع شده است. این شهر که شامل حجرهای مملوع از آثار با ارزش باستانی متعلق به عصر برنز ایران بود پس از حمله آمریکا به افغانستان ابتدا چپاول و سپس ویران گشت و درنتیجه تاریخ این منطقه برای همیشه ازبین رفت. اما داستان این مجموعه باستانی بهمین جا ختم نشد، زیرا بر اثر کنکاشهای بیشتر در این منطقه به معدن بزرگی از مس برخوردند که پس از معدن مس سرچشمه ایران بزرگترین معدن مس دنیاست( بود)
شهر باستانی مس عینک دارای مجموعه وسیعی از آتشکده های زرتشتی، خانه‌ها و بازارهای ایرانی است. این شهر حاوی آثاری است که از عصر برنز بدست آمده است و برخی از آثار به دست آمده به بیش از ۳۰۰۰ سال قبل بازمی گردند. بدلیل واقع شدن این مجموعه در جاده ابریشم ترکیبی از آثار باستانی چین و هند و ایران را به دست آورده اند. اشتیاق غربیها برای استخراج مس معدن زیر این مجموعه بجای حفظ آن، منجر به تخریب این مجموعه با ارزش شده و از آن ویرانسرایی بجا مانده است، دقیقا همان سرنوشتی که دیگر مجموعه های باستانی خاورمیانه، آفریقا و آمریکای مرکزی و جنوبی دچارش شده اند. باستان شناسان!(چپاولگران غربی) ازاین مکان پیش از ویرانی عکسبرداری کرده اند و بقایای آن حفاری شده است.
مس عینک بین قرن پنجم و هفتم میلادی در اوج شکوفایی قرار داشت. سکه های امپراتوری ساسانی و صفوی و آلچون هون خینگیلا و میهاما در اینجا یافت شد که حضور امپراتوری صفوی در این منطقه را در حدود ۴۵۰-۵۰۰ پس از میلاد تایید می کند.
دوره کاهش این مجموعه از ۲۰۰ سال پیش شروع و سپس سکونتگاه متروک شده است. در طول قرن دهم، این شهر توسط برهمن شاهی، پادشاه کابل، جیپالدوا، اداره می شد. با اینحال، بعداً با حمله انگلیسا بخاکستر تبدیل شد. هنگامی که دیوارها ویران شدند، برای انگلیسی ها آسان بود که از کوههای هندو کوش عبور کنند و بسرزمین اصلی هند حمله کنند.
در نوامبر ۲۰۰۷، دولت آمریکا این معدن را به یک شرکت چینی گروه متالورژیک چین (MCC) بمدت ۳۰ سال اجاره داده و مبلغ ۳ میلیارد دلار دریافت کرده است . گفته میشود که در این رابطه وزیر وقت معادن افغانستان با دریافت رشوه هنگفت به ملت افغانستان خیانت کرده است.
وزارت معادن افغانستان تخمین می زند که این معدن حدود ۲۴ میلیون تن مس دارد که بجای ایجاد کار و رفاه برای ملت افغانستان ، میلیاردها دلار به جیب آمریکاییها و چینیها سرازیر میکند.
باستان شناسان براین باورند که مس عینک یک میراث تاریخی مهم است. فیلیپ مارکیز، باستان شناس فرانسوی، ( رئیس دردا) آنرا «یکی از مهم ترین نقاط مسیر جاده ابریشم» نامیده است.
گمان میرود که ۱۹ سایت باستان شناسی مجزا در دره وجود داشته است که شامل دو قلعه کوچک، یک ارگ، چهار قلعه مستحکم، یک استوپا بودایی و چندین آتشکده زرتشتی، و همچنین کارگاه باستانی پرداخت مس، کارگاه های ذوب، ضرابخانه، شرابخانه و محل سکونت مسافران بوده است. همچنین ۷ حجره پر از آثار هنری در این شهر موجود بوده که تماما از طلا ساخته شده و بسیار شگفت انگیز بوده اند.
علاوه بر آتشکده های زرتشتی و سایر سازه‌های مربوط بدوران امپراتوری صفوی که قبلاً شناسایی شده‌اند، مس عینک بقایایی از امپراتوری ساسانی را نیز نگهداری میکند که احتمالاً به قرن سوم قبل از میلاد باز می‌گردد. مورخان بویژه از چشم انداز یادگیری بیشتر در مورد علم اولیه متالورژی و معدن با کاوش در این سایت هیجان زده هستند. صدها اثر باستانی در این شهر کشف شده است که حاوی سکه، شیشه و دستگاه ساخت انواع ابزارها و مجسمه ها و دستگاه های اندازه گیری زمان مانند رمل و اسطرلاب و صدها قطعه جواهر ارزشمند است که به هزاران سال قبل بازمی گردد. همه این مواد تاریخی در اثر غارت بربر منشانه به یغما رفته و دردست نیست.
بین مه ۲۰۱۰ و ژوئیه ۲۰۱۱ باستان شناسان (دزدان)تقریباً ۴۰۰ اثر بینظیر باستانی را که بیشتر کاسه و کوزه های سفالیست را به موزه ملی افغانستان دادند تا روی چپاول بیشرمانه آثار ارزشمند و قیمتی بدست آمده سرپوش بگذارند. بیشتر از چیزی که موزه ملی افغانستان قبل از جنگ نگهداری می کرد. این سایت تقریباً ۴۰۰۰۰۰ متر مربع (4300000 فوت مربع) را پوشش می دهد که چندین منطقه جداگانه و یک منطقه تجاری را دربر میگیرد.
بنظر می رسد زرتشتیانی تقریباً دوهزار سال پیش شروع بسکونت دراین منطقه کردند و این شهر را برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار میداده اند که با وجود میدان عظیم مسی که در زیر این شهر وجود داشته, بسیار منطقی بنظر میرسد.
اخیراً، یک مجسمه سنگی، یا استیل، که در سال ۲۰۱۰ یافت شد، بعنوان تصویری از شاهزاده سیدار (زرتشت شریف ) تا قبل از تأسیس آیین بودا شناسایی شده استو این ایده را حمایت میکند که سالها پیش از بوجود آمدن آیین بودا, زرتشت شریف میزیسته و به راهنمایی بشریت پرداخته است.
در ژوئن ۲۰۱۲، کنفرانسی از کارشناسان در زمینه‌های زمین‌شناسی، مهندسی معدن، باستان‌شناسی، تاریخ و توسعه اقتصادی در SAIS در واشنگتن دی سی برای ارزیابی وضعیت مس عینک تشکیل شد. ولی نوشدارو پس از مرگ شهر بود. بدلیل اینکه پس از چپاول آثار باستانی این شهر وشروع واقعی حفاری معدن در زیر شهر (تقریباً پنج سال پس از چپاول ) بود. در واقع امکان همکاری بین باستان‌شناسان و مهندسان معدن برای نجات گنجینه‌های فرهنگی مس عینک وجود نداشت. این شهر در ژانویه ۲۰۱۳ بکلی تخریب و ویران شد و بعنوان معدن مس شروع بکار تمام و کمال کرد.
آثار باستانی مس عینک که به موزه افغانستان داده شده توسط طالبان بعنوان «ترویج بودیسم» محکوم و تهدید شده‌اند.
چهار سال پیش مطبوعات افغانستان نوشته بودند: کار حفریات مس عینک، از وزارت معادن و پترولیم به اطلاعات و فرهنگ سپرده شد.معدن مس عینک در منطقه «عینک» ولسوالی محمد آغه ولایت لوگر قرار دارند. این منطقه در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی کابل و شاهراه بین‌المللی تورخم اسلام قلعه یا A۱ قرار دارد. این معدن بزرگترین معدن مس در افغانستان و دومین معدن مس در سطح جهان می‌باشد. ذحایر مجموعی این معادن، ۱۱٫۳ میلون تن مس دارای فیصدی ۲٫۳ از مس و مقدار قابل توجهی از طلا می‌باشد
محمدرسول باوری سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ با حضور در برنامه‌ای، می‌گوید که ۸ سال میشود که کار حفریات مس عینک جریان دارد، اما هنوز نامنظم و غیر مسکلی پیش رفته است.
سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ گفت: «چون مس عینک از نگاه علمیت مربوط وزارت اطلاعت و فرهنگ میشود، چه خوب است که وزارت معادن، متوجه این نکته شد و حالا بعد از ۶ سال، ملکیت به صاحب اصلی‌اش برگردان شد.»
آقای باوری با اشاره به برنامه‌های بعدی این وزارت گفت: «ما امروز به قسم رسمی این کار را شروع کردهایم و برای سه سال، وزارت اطلاعات و فرهنگ و یونسکو، برنامه‌ی منظم تنظیم کردهایم که از جانب بانک جهانی نیز پذیرفته شده است، بعد از سه سال، مس عینک آماده‌ی استخراج و بهره‌برداری میشود.» سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ ارزش این کندن‌کاری را حدود پنج میلیون دالر پیش‌بینی میکند که ۳ میلیون آن مربوط حفریات و ۲ میلیون دیگر آن مربوط بخش عملی و اکادمیک از جانب یونسکو و اداره‌ی باستان‌شناسی کشور میشود.
در اعلامیه‌ی نشر‌شده از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ آمده است که هدف از این پروژه، حفاظت از میراث‌های تاریخی ساحه‌ی مس عینک، قبل از آغاز فعالیت‌های استخراجی و بهره‌برداری معدن مس عینک می‌باشد که از لحاظ ارزش‌های تاریخی و اقتصادی، حایز اهمیت است، استخراج معدن مس عینک یک منفعت ملی محسوب میشود و دولت متعهد است تا میراث‌های فرهنگی و تاریخی خود را نیز حفظ کند.»
معدن مس عینک، در ولسوالی محمدآغه‌ی ولایت لوگر در جنوب این شهر قرار دارد. آثار باستانی به دست آمده از این منطقه، نشان می‌دهد که بهره‌برداری از این معدن، تاریخ دیرینه‌ای دارد و به دوران قبل از اسلام بر می‌گردد. در قسمت‌های مرکزی و غربی این معدن، سیستم کندن‌کاری قدیمی کشف شده است.
این معدن در سال ۱۹۷۳ بار دیگر توسط گروهی از زمین‌شناسان افغان، به همکاری انجنیران روسی کشف و در سال ۱۹۷۴ کار‌های اکتشافی آن آغاز شد.
مساحت این معدن، بالغ بر ۸۰۰ کیلومتر مربع میشود. در حال حاضر سه معدن مس عینک، دربند، جوهر و ۹۴ ظواهر معدنی در این منطقه شناسایی شده است. طبقات مس‌دار معدن عینک، در مساحت ۴۰ کیلومتر مربع، در سطح زمین است.
طبقات مس‌دار در بخش‌های مرکزی به طول ۲۰۰ و به ضخامت ۶۰ تا ۲۰۰ تثبیت شده است. ضخامت سنگ‌های معدنی، که در کندن‌کاری‌ها تثبیت شده نیز به ۶۰۰ متر میرسد. سنگ‌های معدنی از سطح زمین تا عمق ۱۰ تا ۲۰ متر اکساید شده‌اند. مقدار متوسط مس در سنگ‌های اکسید‌شده، به ۱.۲ درصد میرسد و به صورت کل، از ۰.۱۷ تا ۲.۸۵ درصد این میزان تغییر میکند.
معدن مس عینک، بزرگترین معدن مس افغانستان و دومین معدن مس در سطح جهان است.
در نتیجه کاوش و مطالعات انجام‌شده، ذخایر این معدن ۱۳ میلیون تن اعلام شده است. ولی با در نظرداشت خصوصیات زمین‌شناسی، گسترش مس در منطقه وسیع و مثال‌های معادن مس در جهان، ذخایر این معدن را می‌توان حداقل ۲۵- ۳۰ میلیون تن پیش‌بینی کرد.
با توجه به فناوری‌های جدید در زمینه استخراج معادن، غنی‌سازی و ذوب سنگ‌های معدنی، میزان مس ذخیره‌شده به مراتب بیشتر از این خواهد بود.
قرارداد سرمایه‌گذاری در معدن مس عینک با شرکت ام‌سی‌سی و وزارت معادن در ۲۵ اپریل ۲۰۰۸ به امضا رسید. شرکت چینی در مراحل اول، مبلغ ۲.۸۹۸ میلیارد دالر در این پروژه سرمایه‌گذاری کرد که بعداً به ۵ میلیارد دالر افزایش یافت.
این شرکت سالانه ۴۰۰ میلیون دالر به افغانستان مالیات می‌داد و مبلغ ۸۰۰ میلیون دالر به طور ضمانت به افغانستان باید می‌پرداخت.
علاوه بر آن، شرکت طرف قرارداد موافقت کرده که برای استخراج معدن، از زغال‌سنگ افغانستان استفاده کرده و فابریکه حرارتی تولید برق با ظرفیت ۴۰۰ میگاوات را در بامیان ایجاد و شهرک رهایشی شامل آب، مکتب و مسجد را نیز بسازد.
احداث خط آهن از تورخم تا تاجیکستان از مسیر عینک لوگر به کابل، بعد معدن حاجیگک بامیان، از آنجا به یکاولنگ بامیان، دره صوف ولایت سمنگان در شمال کشور و از آنجا به تاجیکستان، از دیگر مسوولیت‌های این شرکت است.
مفاد دیگر این قرارداد این است که طلای به دست آمده از این معدن نیز به افغانستان تعلق دارد.
قرار بر این بود که در مرحله اول، این پروژه برای ۸۰۰۰ نفر زمینه‌ی کار مساعد شود و در مرحله دوم برای حدود ۱۵۰۰۰ نفر شغل ایجاد گردد.
اما این معدن بنا به توافق، قرار بود در ۲۰۱۳ بهره‌برداری‌اش آغاز شود که به دلیل کشف آثار باستانی در این منطقه، بهره‌برداری تا اتمام عملیات استخراج و کشف تمامی این آثار به تعویق افتاد.
هم‌چنان نا‌امنی و حق امتیاز در شرایط قرارداد به گفته‌ی شرکت ام‌سی‌سی چینی، افغانستان حق امتیاز خود را به نیم آن‌چه توافق شده بود، کاهش دهد، این‌ها از دیگر عواملی است که کار مس عینک را به بن‌بست مواجه ساخته بود.
خیرمحمد خیرزاده آمر حفریات پروژه مس عینک می‌گوید که در نتیجه حفریات ساحات باستانی بیش از ده‌ها ساحه‌ی باستانی و بیش از دو هزار قلم اثر باستانی منقول و به موزیم ملی افغانستان، انتقال داده شده و صدها قلم آثار غیرمنقول در ساحه محافظت میشود.
سیدامین هاشمی مشاور وزارت معادن با حضور در این برنامه، از وزارت اطلاعات و فرهنگ خواستار حفریات دقیق و سریع از سوی این وزارت شد.
به گفته‌ی آقای هاشمی، هشت ساحه وجود دارد که مانع کار شرکت چینی میشود و این هشت ساحه، به دلیل داشتن آثار قدیمی، از جمله موانع در قبال معدن‌کاری شرکت چینی است.
در کنار این، دگرجنرال عصمت‌الله علی‌زی فرمانده ولایت لوگر از امنیت ولایت لوگر به خصوص ساحه‌ی مس عینک اطمینان داده گفت که لوگر نسبت به ولایت‌های اطراف خود، امن است.
او می‌گوید که باز هم اگر امنیت تهدید کند، آنان آماده‌ی هر نوع تدابیر هستند.
از معدن مس عینک، امکان قاچاق غیر قانونی نیز وجود دارد. آقای علی‌زی گفت که یک تعداد قاچاق‌بران با استفاده از فرصت، دست به کار‌های غیر قانونی می‌زنند، اما حکومت کوشش میکند بیشتر در این قسمت توجه داشته باشد.
به گفته‌ی او، هفته‌ی پیش یک تعداد مسکوکات و آثار تاریخی که از سوی قاچاق‌بران به دست آمده بود، به وزارت اطلاعات و فرهنگ انتقال داده شد. معدن مس عینک در ولایت لوگر در سه قسمت یعنی قسمت های‌های مرکزی، غربی، جنوبی تشکیل گردیده‌است. در قسمت مرکزی طبقات مس دار به طول ۲۰۰ متر به ضخامت ۶۰ تا ۲۰۰ متر تحقیق شده‌اند. ضخامت اعظمی سنگ‌های معدنی، که توسط برمه تثبیت شده، به ۶۰۰ متر میرسد. سنگ‌های معدنی از سطح زمین تا عمق ۱۰–۲۰ متر اکساید شده می‌باشند.
مقدار متوسط مس در سنگ‌های اکساید شده به ۲٫۱ فیصد میرسد و به صورت کل از ۰٫۱۷ – ۲٫۸۵ فیصد تغییر میکند. ساحه مس آهنک (عینک لوگر) ۱۱٫۳ میلیون تن متریک تثبیت شده و در حدود ۱۷ میلیون تن متریک بطور پیش‌بینی موجود می‌باشد. این معدن دارای ۷۷۰۰ تن متریک نقره (Ag) و دارای ۶۰۰ هزار تن متریک کوبالت (co) و مقداری از محدودی طلا را دارا می‌باشد. از لحاظ زمین‌شناسی این معدن از نوع رسوبی- ولکانیکی یا «استراتنی باند» می‌باشد.[نیازمند منبع]
منطقه معدنی عینک به سه منطقه مرکزی، جنوبی و غربی تقسیم می‌گردد. عیار و ذخیره این سه منطقه به صورت زیر گزارش شده‌است:
عینک مرکزی: ذخیره قطعی ۱۴۰ میلیون تن سنک مس دار با عیار ۵/۲ درصد مس (تعیین شده بر اساس حفاری در سال ۱۹۹۵)
عینک جنوبی: ذخیره بیش از ۵۰ میلیون تن سنک مس دار با عیار ۶/۱–۹/۰ درصد مس (۱۹۹۵).
عینک غربی: ذخیره بیش از ۵۰ میلیون تن سنک مس دار با عیار ۰۵/۲–۶۲/۰ درصد مس (۱۹۹۵)
مجموعاً سنگ‌های مس دار منطقه ۲۴۰ میلون تن با فیصدی ۰٫۱۷ – ۲٫۸۵ میرسد.
سرمایه‌گذاری در معدن مس عینک
قرار داد سرمایه‌گذاری در معدن مس عینک با کمپنی MCC و وزارت معادن افغانستان بتاریخ ۲۵ اپریل سال ۲۰۰۸ به امضا رسید. شرکت چینائی در مراحل اول مبلغ ۲٬۸۹۸ میلیارد دلار را در این پروژه سرمایه‌گذاری نموده و این سرمایه‌گذاری به پنج میلیارد افزایش خواهد یافت. از این سرمایه‌گذاری سالانه مبلغ ۴۰۰ میلیون دلار به افغانستان مالیات پرداخت خواهدنمود. مطابق به قرارداد کشور چین باید مبلغ ۸۰۰ میلیون دالر را به‌طور تضمین بپردازد. کمپنی قرار دادکننده موافقت نموده‌است غرض استحصال معدن از زغال سنگ افغانستان فابریکه تولید برق ۴۰۰ میگا وات را با محلات رهایشی آب مکتب و مسجد را اعمار نماید. در قرار داد کمپنی ساخت راه آهن را ازتورخم الی تاجیکستان از راه عینک به کابل بعداً معدن حاجیگک از آنجا یکاولنگ دره صوف به شمال افغانستان و از شمال به تاجکستان موافقت نموده‌است. همچنین طلایی که بدست می‌آید به دولت افغانستان تعلق دارد. در مرحله اول این پروژ برای ۸۰۰۰ نفر کار مساعد می‌گردد در مرحله دوم الی به ۱۵۰۰۰ شرایط کار مساعد می‌گردد.قبل از تأسیس کمپنی نامبرده مبلغ ۲٫۵ میلون دالر را غرض پاک کاری مین‌های جنگ ۳۲ ساله تخصیص داده‌اند تا فعلاً تلفات انسانی و حیوانی در این منطقه به ۸۹ مرگ و میر و ۹۲ زخمی منجر شده‌است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر