رضا عباسی یکی از ده ها نابغه هنرمند (بویژه در هنر نقاشی) در قرن ۱۴ میلادی و همزمان با حکومت شاه عباس کبیر در دوران حکومت امپراتوری جهان شمول صفویه است که بدون اغراق میتوان گفت مبتکر‌ترین و خلاق‌ترین هنرمند این دوران نیز هست. در زمان او درهر شهر از فلات قاره ایران مانند دیگر شهرهای این امپراتوری جهان شمول، مکاتب گوناگونی برای نقاشی وجود داشت و این مکاتب به نام شهر هایی که این مکاتب در آنجا ها بیشترین هنرمندان و نقاشان را داشت خوانده میشدند. مانند مکتب اصفهان، هرات، بخارا، تبریز، مشهد، روم ، آندلس، شیراز و و و . از زیبایی شناسیهای متنوع ایرانی رایج در دوران امپراتوری صفویه میتوان به صحنه پردازی، تصویرگری کتاب یا صحنه آرایی روایتها و داستانهای کهن، تزیین دیوارها و سقفهای کاخها و خانه‌ها و حمامها و و و را نام برد.
قابل ذکر است که رضا عباسی شاهکارهای نقاشی خود را ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش خلق کرده است و آنچه که در تصاویر این نابغه بزرگ ایرانی میتوان دید از تفنگ شکاری تا کلاه شاپو مربوط بزمانی میشود که نه انگلیسی وجود داشته و نه فرانسه و نه آمریکا. تمامی تصاویر و نقاشی های این هنرمند بزرگ ایران در جنگ جهانی اول (۱۰۰ سال پیش) که ایران مورد حمله وحشیانه قبایل بغایت بربر و عقب مانده انگلیسی و فرانسوی و عرب و ترک قرار گرفت و به سبب ضعف و ناتوانی حکومت مرکزی و حکام قاجار دچار قتلعام فجیع و وحشتناکی گشته (بنا به اعتراف خود این وحشی ها حدود ۲۰ میلیون ایرانی قتلعام شده و بیش از دو سوم ایران تجزیه گشت و بدست انگلیس و فرانسه و ترک و عرب افتاد و تمامی ایران ویران و به آتش کشیده شد) و این آثار مانند دیگر آثار هنری و کتب علمی و کتابخانه ها و دارایی های مالی و معنوی ایران به غرب منتقل شد و مصادره گشت و جز تاریخ و گذشته و فرهنگ انگلیس و فرانسه و عرب و ترک بربر ثبت شدند. و اینک کم و بیش (هر آنچه که نتوانسته اند به نام خود بزنند ) در موزه های غربی قرار دارد.
تصویرگرآن و نقاشان بزرگ این دوران، مدل های خود را از میان مردم عادی، پیشه‌ها، حرفه‌ها و حالتهای درون گرای زندگانی روزمره انتخاب کرده و در عین حفظ شیوه‌های طراحی ایرانی که براصالت خط و حرکت در سوهای مختلف فضای اثر، رنگ یکدست و ناب، تثبیت اندیشه و غیره استوار بود، به تک چهره سازی و تک شخصیت پردازی می پرداختند. رضا عباسی در آغاز، همانند اسلاف خود از خطوط نرم ، سیال ، خمیده و منحنیهایی که در سوهای مختلف فضای ذهن حرکت می کنند، استفاده می نماید، ولی به تدریج به نشان دادن حالتهای توجیهی و درون گرا در تک چهره‌هایش علاقه مند می شود که در مسیر این تحول هنری و به ویژه برای تشدید حالات چهره‌ها ، از خطوط خشن و راست نیز کمک می گیرد . در نتیجه چنین تحولی است که با جرات می توان از ( زیبایی شناسی رضا عباسی ) به مثابه یک شیوه تازۀ ترکیب بندی و اجرا در هنر ایرانی نام برد . رضا عباسی هنرمندی است که درعین حفظ سنتهای تصویری گذشته ، سنت شکنی گستاخ و نیرومند است ؛ او با احترام و تایید سنتهای تصویری مکتبهای شیراز ، هرات و تبریز، که مشهورترین و پربارترین مکاتب هنری سده‌های هشتم تا یازدهم هجری بودند ، خود نیز نوآوریهای تازه‌ای در قلمرو طراحی و نگارگری و حتی در رنگ آمیزی وارد هنر ایران می کند که موجب هر چه پر بار تر شدن هنر نقاشی در ایران میشود.
رضا عباسی در صحنۀ آرایی‌ها و تصویرگری کتاب ، زیبا یی شناسی خود را بر حسب موضوع تغییر می دهد . برای مثال ، در صحنه‌های رزمی از گونه‌ای زیبا یی شناسی ویژه که به سبک هرات نزدیک است ، یعنی حرکت در همۀ سوهای فضا و یک ترکیب بندی قطری و اغلب بر اساس ایجاد (عدم تعادل پایدار ) - و به کمک خطوط سیال و خمیده ، استفاده کرده است. حتی تک چهره‌های ایستاده یا زنان خفته و لمیده‌اش نیز از همین حرکت خمیده و سیال تبعیت می کنند و اغلب نیز ترکیب بندی قطری دارند . اما در صحنه‌های بزمی به طور معمول از ترکیب بندیهاق ایستا و بر اساس خطوط و حرکتهای افقی - عمودی صریح بهره گرفته است . تفاوتی که در ترکیب بندیهای ایستای رضا عباسی وجود دارد ، استفاده از خطهای صریح و آشکار در ترکیبهای آقارضاست که به نقاشیهای او ظهوری ترسیمی و نگاشتاری (گرافیکی) می دهد. شایان توجه است که در همۀ حالات و ترکیب بندیها ، از صحنه پردازی‌ها و تک چهره‌ها ، همیشه حرکتهای خمیده خطی و سیال گوهر آفرینش‌های آقا رضاست. و آنجا که رضا عباسی به فکر استفاده از خطوط راست زاویه دار می افتد ، با ظرافت و مهارتی ویژه خود ، خمش بدنها را حفظ می کند اینجاست که باید حقیقتاً از زیبا یی شناسی رضا عباسی سخن گفت . علاوه بر آنچه ذکر شد رضا عباسی کوشیده است که گونه‌ای زیبایی شناسی ویژۀ خود ابداع کند که پس از او مورد تقلید بسیاری از نگار گران قرار گرفته و هنوز هم برای برخی از آنان سنتی تصویری محسوب می شود.
سوق دادن نقاشی که هنری است تجسمی به سوی نگاشتارگرایی (گرافیسم) از ابداع‌های رضا عباسی است . رضا عباسی هنری بوجود آورد که ( ترسیمی گرایی - گرافیسم ) بود . نگاره هایی ترسیمی او الگوهایی نیرومند برای آقا لطفعلی هنرمند دوران زندیان و قاجاریان می شود که با همیاری یاوری « مکتب شیراز ۳» را بنیان میگذارد .
استفاده از حرکتهای افقی - عمودی به کمک خطوط صریح و تعیین کنند که هم زمان ترکیبی در گسترۀ نخست صفحۀ ترکیب ایجاد می کند و در ظاهر ژرفای صحنه را نیز از میان می برد . تفاوتی که میان حرکتهای افقی - عمودی رضا عباسی و معاصران او وجود دارد ، در گزینش نوع و گونه حرکت است . خطهای رهنمون کنندۀ حرکت در آثار غربی راست و مستقیم اند و در آثار رضا عباسی ، خمیده یعنی خطهایی هستند که در عین افقی و عمودی بودن در سوهای مختلف فضا در حرکت اند .
حرکتهای پویا و ترکیب قطری در صحنه‌های رزمی ، اسطوره‌ای و برانگیزاننده با پردازش به شیوه اسلاف خود، به احتمال زیاد اینگونه ترکیب بندیها، کارهای آغازین رضا عباسی یا سفارشهایی بوده اند که قرار بوده محتوای تصویری سفارش را به اجرا درآورد.
استفاده زیاد از رنگهای نیرومند و شاد در ترکیبها رضا عباسی
رضا عباسی از سفید گذاشتن حاشیه‌های تصویر بیزار است . او دوست ندارد « تسخیر فضای بیرونی » را با بیرون راندن بخشی از تصویر از قاب نقاشی محقق سازد یا با به دورن کشاندن عناصر بیرونی ، بیرون و دورن را بهم مربوط سازد . او تصویر خود را در فضای دوبعدی ویژۀ تصویر می نگارد ، ولی فضای بیرونی ، یعنی حاشیه‌ها را نیز از تصویر طراحی شدۀ پرندگان و موجودات دیگر با رنگی که سبب بهتر دیده شدن محتوای تصویر گردد ، می پوشاند . این ابتکار پس از رضا عباسی سنت نگارگران اصفهان میشود .
تک چهره‌های رضا عباسی ، در عین اینکه بر زمین استوارند، در حال حرکت بوده ، در فضای اثر معلق و شناورند گویا آنان در راه رفتن پاها را بر زمین نمی گذارند و با گونه‌ای پرواز عرفانی راه می پیمایند . در تک چهره‌های او ، حتی اگر تصویر صاحبان قدرت و شاهزادگان باشد ، فروتنی و تواضعی خاص همراه با شکوه و بزرگی دیده می شود و در تصویر زنها، ایستاده یا لمیده ، شرم و حیای ویژه‌ای وجود دارد که از شاخصه‌های زنان ایرانی است و کمتر در نقاشیهای دیگر نقاط جهان تصویر شده است .
جدایی متن و زمینه را نیز باید از ویژگیهای آثار رضا عباسی دانست . این جدایی در آثار باختر زمین هم از دوران باززایش هنری به بعد به وجود آمده است که هنرمندان سده‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی نهایت بهره برداری را از آن داشتند .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر