‏نمایش پست‌ها با برچسب باب اول. نمایش همه پست‌ها
‏نمایش پست‌ها با برچسب باب اول. نمایش همه پست‌ها

۱۴.۴.۹۱

اگر بمرد عدو جاى شادمانى نيست ...... كه زندگانى ما نيز جاودانى نيست

کسي مژده پيش انوشيروان عادل آورد.
گفت: شنيدم که فلان دشمن تو را خداي عزوجل برداشت. (گفت: شنیدم که خدا مرگ دشمنت را داد)
گفت: هيچ شنيدي که مرا بگذاشت؟ (انوشیروان گفت: آیا شنیدی که به من عمر جاودان داد؟)

اگر بمرد عدو جاى شادمانى نيست
كه زندگانى ما نيز جاودانى نيست

گلستان سعدی، باب اول، در سیرت پادشاهان، حکایت ۳۷






۲.۴.۹۱

نان خود خوردن، بهتر از قلادهٔ طلایی بستن



ای پادشاه صادقان، چون من منافق دیده ای؟ با زندگانت زنده ام، با مردگانت مرده ام!

دو برادر بودند، یکی‌ در خدمت و نوکری ولایت فقیه بود و دیگری از زور بازو و با سعی‌ و تلاش خود نان می‌خورد. باری برادر نوکر، که به صرف خودفروشی، و نوکری و از راه خدمت به ولایت فقیه و ظلم به مردم، و از راه خوردن حق مردم توانگر و ثروتمند شده بود به برادر فقیر گفت: چرا خدمت ولایت فقیه نمیکنی‌ تا از مشقّت کار کردن رهایی یابی‌؟ برادر درویش گفت: تو چرا کار نمیکنی‌ تا از ذلّت و حقارت نوکری رهایی یابی‌ که حکما گفته‌اند:

نان خود خوردن و با آرامش نشستن، بهتر از قلادهٔ طلایی بستن و به تشویش بخدمت ایستادند.

بدست آهگ تفته کردن خمیر 
به از دست بر سینه، پیش امیر
(آهگ تفته = سنگ آهگ که آب بر روی آن پاچیده باشند)با دست آهگ درست کردن و آنرا بهم زدن و خمیر کردن بهتر از دست بر سینه گذاشتن و پیش مخلوق دیگری مثل نوکر ایستادن و مدح گفتن.

عمر گرانمایه درین صرف شد
تا چه خورم صیف و چه پوشم شتا ( صیف = تابستان،  ... شتا = زمستان)

زندگی‌ با ارزش و گران بها تماماً در این فکر و راه خرج شد که تابستون چی‌ بخورم، زمستان چی‌ بپوشم، یعنی‌ یکضرب در فکر و دغدغه مادیات، بسر بردم.

ای شکم خیره بنانی بساز
تا نکنی‌ پشت، بخدمت دوتا

ای شکم حریص و فاسد، به نانی راضی‌ باش و مرتباً دنبال خوردن و آب و علف نباش تا به خاطره خوردن و شکم  و چند روز عمر مجبور نشی‌ جلو هر کسی‌ تعظیم کنی‌ و پشتت را دولا کنی‌ و نوکر صفتی تو را از شئونات و شرف انسانی‌ خالی‌ کند.

حکایت ۳۶، باب اول، در سیرت پادشاهان، گلستان سعدی

۲۰.۳.۹۱

كار درويش مستمند برآر ... كه ترا نيز كارها باشد

سعدی کبیر خاطره‌ای را از یکی‌ از سفرهایش تعریف می‌کند و میفرماید: با طایفه ی بزرگان و ثروتمندان در کشتی سفر می‌کردم، زورق کوچکی در پشت کشتی ما در حرکت بود و ناگهان در گردابی افتاد و غرق شد. 

دو برادر در آن قایق در حال غرق شدن بودند. یکی‌ از ثروتمندان به ملاحی گفت آن دو برادر را نجات بده که اگر چنین کنی‌، ۱۰۰ دینار به تو بدهم. 

ملاح خود به آب افكند و به سراغ آنها رفت و تا يكى از آنها را نجات داد، آن ديگرى هلاك شد. 
 ملاح را گفتم: عمر او به سر آمده بود ، از اين رو در نجات او تاءخير شد و او، هلاك گرديد. 
ملاح خندید و و گفت : آنچه تو گفتى حتما درست است كه عمر هر كسى به سر آید ، قابل نجات نيست ، ولى علت ديگرى نيز داشت و آن اينكه : ميل خاطرم به نجات اين يكى بيشتر از آن ديگرى بود، زيرا سالها قبل ، روزى در بيابان مانده بودم ، اين شخص به سر رسيد و مرا بر شترش سوار كرد و به مقصد رسانيد، ولى در دوران كودكى از دست آن برادر هلاك شده ، تازيانه اى خورده بودم .

 گفتم : 
 تا توانى درون كس متراش 
 كاندر اين راه خارها باشد 
 كار درويش مستمند برآر 
كه ترا نيز كارها باشد 

اگر توانایی، ثروتمندی، زورمندی، زبان تیزی داری، قلم توانایی داری، نه به زبانی‌، نه به قلمی نه به قدمی‌، خاطر کسی‌ را پریشان و رنجیده مکن‌، چرا که در راه عمر و زندگی‌، خار‌ها باشد، یعنی‌ سختی‌ها، مشکلات و وقایع پیش بینی‌ نشده زیادی وجود دارد، و ممکنه روزی به پای آنکه دست زور بر سرش زده ای، بیفتی چو مور.

 حکایت ۳۵ ، باب اول در سیرت پادشاهان، گلستان سعدی

۱۴.۳.۹۱

مثل زمین فروتن، مثل خورشید با شفقت و مهر، مثل دریا سخاوتمند

ظالمی را حکایت کنند که هیزم درویشان خریدی بحیف و توانگرانرا دادی بطرح. صاحبدلی بر او گذر کرد و گفت:
مـاری تــو کــه هـر کــرا بــیـنـی بــزنـی

یـا بـوم کـه هـر کـجـا نـشـینـی بـکـنـی
زورت ار پــــیــــش مــــیــــرود بــــا مــــا

بـــــا خــــداونــــد غــــیــــب دان نــــرود
زورمــنــدی مـــکـــن بـــر اهــل زمــیــن

تــــا دعــــائی بــــر آســــمــــان نــــرود
ظالم از این سخن برنجید و روی درهم کشید و بر او التفات نکرد که گفته اند: اخذته العزة بالاثم.

تا شبی آتش مطبخ در انبار هیزمش افتاد و سایر املاکش بسوخت و از بستر نرمش بخاکستر گرم نشاند.
اتفاقا همان شخص بر او بگذشت و دیدش که با یاران همیگفت: ندانم این آتش از کجا در سرای من افتاد؟ 

گفت: از دود دل درویشان.
حــــذر کــــن ز دود درونـــهـــای ریـــش

کــه ریـش درون عــاقــبــت ســر کــنــد
بـــهــم بـــر مــکــن تـــا تـــوانــی دلــی

کــه آهـی جــهــانــی بــهــم بــر کــنــد.
بر تاج کیخسرو نبشته بود:
چـه سـالـهـای فـراوان و عـمـرهـای دراز

که خلق برسر ما برزمین بخواهد رفت
چنانکه دست بدست آمدست ملک بما

بـدستـهای دگر همچـنین بـخـواهد رفت.

حکایت میکنند که ظالمی از درویشان و بینوایان هیزم را ارزان می‌خرید و به ثروتمندان همان هیزم را به چند برابر قیمت میفروخت. یعنی‌ هم به فقیر ظلم میکرد هم به غنی. صاحب دلی‌ از کار او خبر دار شد و به او گفت:

ای مار تو که هر کی‌ رو میبینی‌ نیشت رو به تنش فرو میکنی‌، و او را میزنی‌، یا مثل جغدی هستی‌ که هر جا فرود می‌آیی آنجا را خراب میکنی‌، گیرم که ما را به دروغی فریفتی و به ما زورت رسید و ظلم کردی، با خدای که از نهان خبر دارد و غیب میداند چه میکنی‌ و جواب او را چه میدهی‌؟

ماری تو که هر که را ببینی‌ بزنی‌
یا بوم، که هر کجا نشینی بکنی

زورت آّر پیش میرود با ما
با خداوند غیب دان نرود
زرمندی مکن‌ به اهل زمین
تا دعایی بر آسمان نرود

به اهل زمین ظلم نکن تا اهل آسمان بهت ظلم نکنند.

ظالم، از این سخن حق و درست، رنجید و ترش کرد و روی در هم کشید و به صاحب دل توجه نکرد و حرف‌هایش را نشنیده گرفت.

تا شبی، از تنور آشپزخانه به انبار هیزومش جرقه‌ای افتاد و هر چه داشت و نداشت سوخت و در نتیجه از بستر نرم به خاکستر گرم نشست. از عرش عزت به فرش ذلّت فرود آمد.

اتفاقا همان شخص او را در آن حال دید، و شنید که به یارانش می‌‌گفت: نمیدونم این آتش از کجا به خانه و مال من افتاد.

صاحب دل گفت: از دود دل‌ درویش. به سبب ظلم و جفا که در حق خلق خدا کردی، به این مصیبت گرفتار آمدی.

حذر کن ز دود درون‌های ریش
که ریش درون، عاقبت سر کند
به هم بر مکن تا توانی دلی
که آهی جهانی به هم بر کند

نفرین دل ریش و رنجیده را برای خودت نخر، از آه و نالهٔ دل شکستگان حذر کن، که سرت را میزند.

بر تاج کیخسرو نوشته شده بود:

چه سال‌های فراوان و عمر‌های دراز
که خلق بر سر ما بر زمین بخواهد رفت

چنانکه دست بدست آمدهست ملک بما
بدست‌های دگر همچنین بخواهد رفت

چه سال‌های زیادی خواهد آمد که مردم از روی قبر ما ( از سر ما) خواهند گذشت، یعنی‌ این دنیا ادامه دارد در حالی‌ که ما داریم می‌‌پوسیم. چرا که این مال و منال، ملک و تاج و تخت، همانطوری که از گذشتگان بما رسیده، از ما هم به آیندگان و دیگر مردم خواهد رسید، پس زیاد حرص نزن، که طلا را از دل خاک بیرون کشی‌، و در زیر خاک نهان کنی‌، چون آخر همه را باید بذاری و بری، همانطوری که دیگران گذاشتند و رفتند.

حکایت ۲۶، باب اول، در سیرت پادشاهان، گلستان سعدی





کیخسرو پسر سیاوش و نوهٔ کیکاوس، دومین پادشاه کیانی است، و سلسله کیانی دومین سلسله پادشاهان افسانه‌ای است که داستان آنان در شاهنامهٔ حکیم عالیقدر ایران فردوسی‌، آمده است و برخی‌ او را کورش کبیر هخامنشی میدانند.




۴.۳.۹۱

پند گیر و کاربند و گوش دار

یکی‌ از خدمتکاران عمرو لیث، حکمران سیستان، بدلیلی‌ از دربار او فرار کرده بود، خدمتکاران دیگر را فرستادند و او را باز آوردند. وزیر با او دشمنی داشت و به عمرو لیث گفت که او را بکشد تا درس عبرتی برای دیگران شود، تا دیگر کسی‌ از خدمت حکمران فرار نکند.
خدمتکار در پیش عمرو، بخاک افتاد و بگفت: هر حکمی که بدهی‌، حق داری که تو خداوندی و از دستور خدا نمیتوان سر پیچی‌ کرد.

هر چه رود بر سرم چون تو پسندی رواست
بنده چه دعوی کند حکم خداوند راست

اما چون نان و نمک ترا خورده‌ام ، نمیخواهم خون من گردن تو افتد و روز قیامت دامنت را بگیرد. پس اجازه بده اول این وزیر را بکشم و آنگاه بقصاص خون او دستور بده مرا بکشند تا بحق کشته باشی‌.

ملک خندید و به وزیر گفت، نظرت چیه؟

وزیر گفت: ای خداوند جهان بخاطر خدا از این دریده چشم، بگذر و او را صدقه سر گور پدرت آزاد کن، تا مرا به بلایی دچار نکند.

گناه از من است که پند حکما و بزرگان را فراموش کرده ام، که میگویند وقتی‌ بجنگ سنگ انداز میروی، سر خودت را شکستی، و وقتی‌ بطرف دشمن تیر انداختی، بدان که هدف تیرش قرار گرفتی‌.

چو کردی با کلوخ انداز پیکار
سر خود را بنادانی شکستی
چو تیر انداختی بروی دشمن
چنین دان کاندر آماجش نشستی

گلستان سعدی باب اول در سیرت پادشاهان
حکایت شمارهٔ ۲۳

دخالت‌های بیجا و حماقت بار آخوند و نوکران بی‌سواد و جاهلش در امور دیگر کشور‌ها و نتایج مصیبت باری که اعمال بدون خرد آنان برای ایران و ایرانی‌ در برداشته ، نمونه‌ای زنده در جهت اثبات این گفته و این حکایت گلستان است.






عمرو لیث صفاری دومین فرمانروای سلسله صفاری بود که در شرق و جنوب ایران حکومت می‌کرد (۸۷۹-۹۰۱ میلادی - از سال ۲۶۵ تا ۲۸۹ هجری، بر سیستان حکومت داشت)
او برادر کوچک یعقوب لیث بود و پا بپای برادر بزرگترش جنگید و بعدها در سال ۸۷۵ میلادی از طرف یعقوب فرماندار هرات شد . پس از مرگ یعقوب در استان فارس عمرو جانشین برادرش و پادشاه صفاریان شد . در سال ۹۰۱ میلادی نبردی میان او و امپراتوری سامانیان که بر کلّ جهان فرمانروایی می‌کردند درگرفت. در این نبرد عمرو لیث از اسماعیل سامانی شکست خورد و اسیر شد. امیر اسماعیل وی را به بغداد فرستاد . عمرو لیث پس از مدتی در تبعید در سال ۹۰۲ میلادی کشته شد.

۱۹.۲.۹۱

میان من و آفتاب حایل نشو

یکی‌ از وزرا پیش ذوالنون مصری رفت و چاره‌ای خواست و گفت: که روز و شب به خدمت سلطان مشغولم و به لطفش امیدوار و از خشمش ترسان.

ذوالنون گریست و گفت: اگر من خدا را آنچنان که تو سلطان را میپرستی، میپرستیدم، از جمله رستگاران بودم.

گر‌ نه امید و بیم و راحت و رنج
پای درویش بر فلک بودی ( درویش آزاده و فارغ از تعلقات دنیوی، جایگاهی‌ در فلک دارد)

ور وزیر از خدا بترسیدی
همچنان کز ملک، ملک بودی ( اگر وزیر همانقدر که از ملک ( پادشاه) می‌ترسید از خدا می‌ترسید، به مقام ملک ( فرشته) می‌رسید. بر طبق عقیده صوفیان، انسان وقتی‌ به مرحله کامل انسانی‌ برسد، به شکل ملک در خواهد آمد.

گلستان سعدی، باب اول ، حکایت ۲۹

ذوالنون مصری از عرفای نیمهٔ قرن سوم و از موسسان مکتب فلسفی‌ تصوف بوده است.

این حکایت منو یاد مداحین و نوکران حقیر خامنه‌ای می‌‌اندازد که روز و شب به خدمت این پیر خرفت مشغولند، زیرا که به لطف او و رسیدن به لفت و لیسی‌ امیدوارند و از خشمش می‌ترسند، چرا که میدانند اگر مورد خشم او واقع شوند دیگر نوکران ترتیب آنها را خواهند داد.( این نوکران اگر اتفاق میکردند، و دوره هم جمع میشدند و اتحاد میکردند و هر چه دستور می‌گرفتند انجام نمیدادند، میتوانستند به جای نوکری، آقایی کنند، منتها وقتی‌ عقل نباشد، جون در عذاب و تن‌ در خدمت و نوکری ایست.)

۱۰.۲.۹۱

گاوان و خران بار بردار.... به ز آدميان مردم آزار

غافلي را شنيدم كه خانه ي رعيت خراب كردي تا خزانه سلطان آباد كند ، بي خبر از قول حكيمان كه گفته اند هر كه خداي را عز و جل بيازارد تا دل خلقي به دست آرد خداوند تعالي همان خلق را بر او گمارد تا دمار از روزگارش برآرد.

(شنیدم که وزیری پلید و ستمکار و خود شیرین، برای رضایت خاطر حاکم و پر کردن خزانهٔ او، مردم بیچاره را غارت میکرد و در این راه به آنان ستمها روا مینمود، غافل از اینکه با ستم به خلق، خدا را از خود ناراضی‌ می‌کند و هر که خدا را برای رضایت شخصی‌ از خود ناراضی کند، خدا همان شخص را میگمارد تا دمار از روزگار خود شیرین درآرد. )



آتش سوزان نكند با سپند
آنچه كند دود دل دردمند
( ناله‌ای که از دل‌ دردمندی برخیزد، تیزتر از آتشی است که اسپند را میسوزاند، و به همین سبب، روزگار ستمکار از اسپندی که بر آتش است، تیره تر است.  رنجی‌ که ظالم خواهد کشید، از جلز و ولزی که اسپند بر روی آتش می‌کند، بیشتر است)


سرجمله( شاه ) حيوانات گويند كه شيرست و اذل ( ذلیل، خوار) جانوران خر و باتفاق( با این حال) :
خر بار بر به كه شير مردم در.
(خری که بار میبرد به شیری که مردم را میدرد و آزار میدهد، شرف دارد)


مسكين خر اگر چه بى تميز است (اگر چه عقل و هوش و ادراک و دریافت و فراست و بصیرت ندارد)

چون بار همى برد عزيز است

گاوان و خران بار بردار
به ز آدميان مردم آزار


باز آمديم به حكايت وزير غافل.

ملك را ذمائم اخلاق او به قرائن معلوم شد. در شكنجه كشيد و به انواع عقوبت بكشت.
(وقتی‌ بی‌ اخلاقی‌ و خباثت و پلیدی وزیر با دلیل و مدرک به حاکم ثابت شد، دستور داد با انواع شکنجه طاقت فرسا او را بکشند. )


حاصل نشود رضاى سلطان
تا خاطر بندگان نجويى
خواهى كه خداى بر تو بخشد
با خلق خداى كن نكويى


آورده اند كه يكي از ستم ديدگان بر سر او بگذشت و در حال تباه او تامل كرد و گفت:

(گویند وقتی‌ که جان وزیر را با شکنجه می‌گرفتند، یکی‌ از کسانی‌ که وزیر به او ستم و ظلم کرده بود، از آنجا می‌گذشت و حال زار وزیر را دید و گفت: )


نه هر كه قوت بازوى منصبى دارد
به سلطنت بخورد مال مردمان به گزاف
توان به حلق فرو برد استخوان درشت
ولى شكم بدرد چون بگيرد اندر ناف

(شاید برای مدتی‌، با ظلم بتوان حکومت کرد و به مردم ستم کرد، شاید بشود استخوان درشتی را قورت داد، ولی‌ همان استخوان، باعث دریده شدن معده و روده میشود، و تازه اگر از آنجا هم رد شود، در انتهای روده و هنگام پس دادن، دمار از استخوان خورده درمیاورد.)

نماند ستمكار بد روزگار
بماند بر او لعنت پايدار

( نه روزگار برای ستمکار پایدار است و هم اینکه ستمکار تنها کسی‌ است که حتی وقتی‌ بمیرد تا ابد، مردم او را لعن و نفرین میکنند و خانواده ی محترمش نیز از این اظهار لطف بی‌ نسیب نخواهند ماند)

گلستان سعدی





شاید این حکایت، گویاترین شرح حال کسانی‌ باشد که برای خود شیرینی‌، در مقابل خمینی، مردم را گروه گروه به کشتن دادند و ایران رو نابود کردند. دیدیم و شنیدیم که این خودشیرین‌های پلیدِ به اصطلاح یاران امام خود آماج گلوله و اعدام انقلابی گشتند و یا سیبیل‌ها را تراشیده با لباس عمه ی محترم خویش به خارج گریختند. 


اگر فقط همین یک حکایت از گلستان سعدی را خوانده بودند، و به آنچه که این حکیم عالیقدر ایران گفته، باور میداشتند و به آن عمل میکردند، شاید امروز هم خود، هم خانواده آنها، و هم مردم ایران تا این حد رنج نمی‌‌کشیدند و در ضمن کشور هم نابود نشده و به دست دشمنان ایران نمی‌افتاد که با آرم فروهر هم که نمودار ایرانی‌ و باعث افتخار بشریت است، ستیز کنند و در جهت نابودی آن با تمام قوا بکوشند. ننگ بر حماقت و نادانی‌.

۲.۲.۹۱

ستم بر ستمکاره آید پدید

آورده‌اند که برای نوشیروان عادل در شکار گاهی‌ صیدی (گوشت شکاری) کباب کردند، و نمک در آنجا نبود. غلامی به روستا رفت تا نمک آرد.

نوشیروان گفت: نمک را به قیمت اصلی‌ آن بخر و نگو برای شاه میخواهی‌ تا رسم نشود و ده‌‌‌ خراب نگردد.

گفتند: از این قدر چه ضرری زاییدهٔ میشود، و از اندکی‌ کمتر پول پرداخت کردن، چه فسادی پدید میاید؟

نوشیروان گفت: در ابتدای جهان، ظلم کم بود، هر که آمد به آن افزود، تا به این اندازه رسید

اگر ز باغ رعیت ملک خورد سیبی ....... براورند غلامان او درخت از بیخ

به پنج بیضه که سلطان ستم روا دارد ...... زنند لشگریانش هزار مرغ به سیخ

اگر شاه از باغ رعیت یک سیب به ناحق بخورد، زیر دستان او، درختان آن باغ را با ظلم از بیخ میکنند، و اگر شاه پنج تا تخم مرغ به زور بگیرد، لشگرش هر چی‌ مرغ است به سیخ میکشند.

آموزگار و الگو، بزرگ و مرشد، رهبر و پادشاه، پدر و مادر، بنیان گذار ظلم و ستم اند.

گلستان سعدی، باب نخست، حکایت نوزدهم




۲۴.۱.۹۱

نکند جور پیشه، سلطانی .... که نیاید ز گرگ چوپانی


حکایت کنند که یکی‌ از حاکمانی که بر عجم حکم می‌راند، دست به غارت مال رعیت دراز کرده بود و ظلم و اذیت آغاز.

مردم و خلقی که تحت حکم و امر این ظالم بودند از ترس مکر و حیلهٔ او پراکنده شدند و رفتند و به کشور‌های دیگه پناهنده شدند.

از کربت جورش راه غربت گرفتند. ( کربت بر وزن غربت خوانده میشود).

چون مردم خردمند کم شدند، محصول مملکت کم شد و خزینه خالی‌ ماند و دشمنان نیز از هر جانب زور آوردند

هر که فریادرس روز مصیبت خواهد ..... گو در ایام سلامت به جوانمردی کوش
بنده حلقه به گوش ار ننوازی برود ..... لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه بگوش

روزی در مجلس او شرح زوال ضحاک به دست فریدون از شاهنامه فردوسی‌ را میخواندند، وزیر از او پرسید: فریدون یک شاهزاده یتیم بود و بیکس و خزینه، گنج و ارتش و قدرت نداشت چطوری بر پادشاه قوی و ثروتمندی مثل ضحاک پیروز و چیره شد.

حاکم ظالم گفت: آنچنانکه شنیدی خلقی با تعصب و وفادار جمع شدند و او را تقویت کردند و به پادشاهی رساندند.

وزیر گفت: اگر جمع شدن خلق موجب پادشاهی است، تو چرا خلق را پراکنده و پریشان میکنی‌، مگر سر حکمرانی نداری؟

همان به که لشگر بجان پروری‌ ..... که سلطان به لشگر کند سروری

اگر سر حکمرانی داشته باشی‌، باید مردم را به جان پرورش بدهی‌، چون بدون مردم حکومتی نیز وجود ندارد، تو باید برای مردم باشی‌ نه مردم برای تو.




حاکم گفت: سبب و موجب جمع شدن مردم و سپاه چیست و چگونه میشود مردم

را راضی‌ کرد که گرد من جمع شوند.

وزیر گفت: حاکم را عدل باید تا دور او جمع شوند و رحمت و قانونمندی که در سایه عدالت آسوده و ایمن باشند و تو را هیچ کدوم از این دو نیست.

نکند جور پیشه، سلطانی
که نیاید ز گرگ چوپانی
پادشاهی که طرح ظلم افکند
پای دیوار ملک خویش بکند

مثل اینکه چوپانی گله رو به یک گرگ بسپاریم، حدس بزن با گله چه می‌کنه؟ حاکم ظالم هم حکم همان گرگ را دارد. حاکمی که رسم و قانون ظلم در میان خلق بیفکند و ظلم را عادت خود کند، دیوار و اساس مملکت و سلطنت را به دست خود خراب می‌کند و با این کارش پای دیوار حکومت خویش را میکند، زیرا حکومت با ظلم ثابت و ماندنی نیست.

حاکم ظالم وقتی‌ پند وزیر خردمند را شنید، از حماقت روی در هم کشید و وزیر را به زندان فرستاد، زیرا ظالمین صاحب قدرت زود رنج و دل نازک هم میشوند، (منیژه خانم و این قضایا.)

چندی نگذشت که پسران پادشاه پیشین برای گرفتن سلطنت قیام کردند و ملک پدر را خواستند. مردمی که از دست ظلم او به جان آمده بودند و پراکنده شده بودند و ترک دیار نموده و غربت اختیار کرده بودند، دوره آنها را گرفتند و تقویت کردند و پشتیبانی کردند و مملکت را از تصرف این به در آوردند و به آن سپردند.

پادشاهی کو روا دارد ستم بر زیر دست
دوستدارش روز سختی، دشمن زور آور است
با رعیت صلح کن و ز جنگ ایمان نشین
زانکه شاهنشاه عادل را رعیّت لشگر است

حاکمی که ظلم به مردم جایز میشمارد، دوستدارانش در روز شدت و سختی، دشمن سرّ سخت او هستند و همراهی دشمن او را میکنند.


گلستان سعدی، باب اول، حکایت ششم

در صدر مشروطه، کشور ایران را به چهار ایالت و ده ولایت قسمت کرده بودند. ولایت، به معنی‌ اختیاری و حکمفرمایی نیز هست. در اصطلاح صوفیان، ولایت نیروئی است الهی که به شخص خاصی‌ اعطأ میشود و دارندهٔ آن، قدرت تصرف در همهٔ امور جهان دارد، این چنین کس را ولی‌ می‌نامند که جمع آن اولیأ است. ولایت به فتح واو به معنی‌ دوستی‌ است.

۲۳.۱.۹۱

دشمن چه زند چو مهربان باشد دوست.

پسر یکی‌ از سرداران را در دربار خلیفه بغداد اغلمش دیدم که عقل و دانش و فهم و هوشی بیش از اندازه از خود نشان میداد و از همین سنّ کم، آثار بزرگی‌ در پیشانی او پیدا بود.

بالای سرش ز هوشمندی
می‌ تافت ستارهٔ بلندی
و به خاطر همین هوشمندی، ستارهٔ بختش بلند بود.


همه هم رای بودند که جمال صورت و کمال معنی‌ دارد.



و خردمندان گفته اند که توانگری به هنر است و نه به مال و بزرگی‌ به عقل است و نه به سال.

چون نزد خلیفه عزیز شد، اطرافیان او به مقام و منزلتی که در نزد خلیفه بدست آورده بود حسد بردند و او را به خیانتی متهم کردند و برای کشتن او سعی‌ بی‌فایده کردند، ولی‌


دشمن چه زند چو مهربان باشد دوست.
( دشمن چگونه میتواند لطمه‌ای بزند وقتی‌ که دوستی‌ مثل کوه در پشت تو ایستاده است.)

خلیفه از او پرسید که دلیل دشمنی اینان در حق تو چیست؟

گفت: در سایه و لطف خداوند، همه را راضی‌ کردم مگر حسود که راضی‌ نمی‌شود مگر به نابودی و خواری من

توانم آنکه نیازارم اندرون کسی‌
حسود را چه کنم، کو زخود، به رنج اندر است


( شاید کسی‌ باشد که نشود درونش را آزار داد ولی‌ درون حسود مطمئناً در رنج است چرا که خودش باعث آزار درون خود است)

بمیر تا برهی‌ ای حسود، کاین رنجیست
که از مشقّت آن جز به مرگ، نتوان رست.

(‌ای حسود بمیر تا از رنجی‌ که می‌بری رها شوی چرا که از مشقّت و رنج حسادت، تنها با مرگ میتوان رهایی یافت)


شور بختان به آرزو خواهند
مقبلان را زوال نعمت و جاه
 

( سیاه روزان آرزو دارند که نعمت از مقبلان = نیک‌ بختان کم و ضایع بشه و به زوال و نیستی‌ برسند)

گر‌ نبیند به روز، شبپره چشم
چشمهٔ آفتاب را چه گناه

( اگر شب پره=خفاش در روز نمیتونه ببینه ایراد از چشمه آفتاب= خورشید نیست
اگر تو کم و حقیری، تقصیر آن کسی‌ که بزرگی‌ در وجودش نهفته است، نیست، عیب از خودته)


راست خواهی هزار چشم چنان
کور بهتر که آفتاب سیاه



( اگر هزار چشم مثل چشم خفاش داشته باشی‌ همهٔ این هزار چشم کور باشند بهتر است از اینکه آفتاب به خاطرعیب چشم تو سیاه شود)


گلستان سعدی، باب اول، حکایت پنجم




اغلمش، نام یکی‌ از حاکمان جز است که بر عراق عجم، مدتی‌ در فاصلهٔ بین ۶۱۰ تا ۶۱۷ از طرف سلطان محمد خوارزمشاه حکومت داشته است.

۱۹.۱.۹۱

مردنت به، که مردم آزاری


درویشی که در نزد خدا آبروی عظیمی‌ داشت و هر چه درخواست میکرد از طرف خدا اجابت میشد و محبوب پروردگار بود، به بغداد رسید.

جاسوسان، به حجاج یوسف، حاکم ظالم و ستمگر بغداد، خبر ورود او را دادند. بخواندش و به او گفت: دعای خیری بر من کن.

درویش گفت: خدایا جانش بستان

گفت: از بهر خدای این چه دعا است؟

گفت: این دعای خیرست تو را و جمله مسلمین را

ای زبر دست زیر دست آزار
گرم تا کی‌ بماند این بازار؟

به چه کار آیدت جهانداری

مردنت به، که مردم آزاری

(‌ای دارای تسلط و برتری ....که زیر دست آزار و ضعیف کشی
 فکر میکنی‌ تا کی‌ میتونی‌ ظلم کنی‌؟)


گلستان سعدی، باب اول، حکایت یازدهم


......................................................

حجاج بن یوسف ثقفی، حاکم ظالمی بود که از طرف عبدالملک بن مروان مأمور محاصرهٔ مصعب بن ذبیر در مکّه شد و با منجنیق خانهٔ کعبه را ویران ساخت. پس از آن مدت ۲۴ سال با قساوت تمام بر عراق حکومت کرد و بسیاری از مردم را که با دولت بنی امیه مخالف بودند با زجر و عقوبت کشت. باید او را سفاکترین حاکمان اسلامی بشمار آورد ولی‌ خطیبی بلیغ و توانا بود.

۱۵.۱.۹۱

تو کز محنت دیگران بی غمی ..... نشاید که نامت نهند آدمی

در مسجد جامع شهر دمشق ، در كنار مرقد يحيى پيغمبر به عبادت و راز و نياز مشغول بودم ، ناگاه ديدم يكى از شاهان عرب كه به ظلم و ستم شهرت داشت براى زيارت قبر يحيى به آنجا آمد و دست به دعا برداشت و حاجت خود را از خدا خواست .
درويش و غنى بنده اين خاك درند
آنان كه غنى ترند محتاجترند


پس از دعا به من رو كرد و گفت : از آنجا که درویشی بلند مرتبه هستی‌ و نفست حق است، نصیحتی به من بگو که به کارم بیاید ، که دشمنی سخت به من روی آورده و از گزندش در هراسم.


 گفتم : به ضعیف رحمت کن تا از دشمن قوی زحمت نبینی

به بازوان توانا و قوت سر دست
خطاست پنجه ی مسکین ناتوان بشکست

نترسد آنکه بر افتادگان نبخشاید
که گر ز پای در آید، کسش نگیرد دست ؟ ( آنکه به مظلومان و افتادگان رحم نمیکند، از این نمیترسد که وقتی افتاده شد، کسی بهش رحم نکند؟

هر آنکه تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت
دماغ بیهده پخت و خیال باطل بست ( دماغ بیهده پخت = خیال و فکر باطل و بی فایده کرد )

ز گوش پنبه برون آر و داد خلق بده
و گر تو میندهی داد ، روز دادی هست ( بدان که روز داد و عدالت خواهی هم هست و ظالمتر و قویتر از تو خواهند آمد، و بر تو همانی خواهند کرد که با دیگران کردی )


داد ، در ریشه پهلوی، دات یعنی حق و قانون و عدالت است و چون برای گرفتن حق، هیاهو و گفت و شنید لازم است از این روبه طور مجاز داد را در معنی مرادف فریاد هم به کار برده اند.

بنی آدم اعضا ی یک پیکرند ..... که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار ..... دگر عضو ها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی ..... نشاید که نامت نهند آدمی


بنی آدم از آن جهت اعضای یک پیکرند که در خلقت از یک گوهر ( نفس واحده ) بوجود آمده اند.
پیدا است که نفس واحد، بر وحدت پیکر دلالت می‌کند و همهٔ فرزندان آدم، اعضای یک پیکر میشوند.

گلستان سعدی ، باب اول، حکایت دهم




یحیی یکی از پیغمبران بنی اسراییل و پسر خاله عیسی و فرزند زکریا است. خداوند در زمان پیری زکریا، هنگامی که زنش نازا بود یحیی را از همان زن بوی اعطاء فرمود. قصه ی تولد یحیی در سوره ی آل عمران و سوره ی مریم و چند جای دیگر از قرآن مذکور است. یحیی حضرت عیسی را تعمید داد و از این رو به یحیی تعمید دهنده معروف است. وی در سی و دو سال بعد از میلاد کشته شد زیرا هیرودس را از رابطه ی نامشروع با هیرودییا منع کرده بود و سالومه دختر هیرودییا به پاداش رقص خوش آیند خویش از هیرودس سر یحیی را خواست و بهمن جهت یحیی مقتول گردید. نام مسیحی یحیی، یوحنا است که مردم فرانسه او را ژان مینامند. مسلم نیست که آرامگاه یحیی در جامع دمشق باشد ولی در این محل کلیسایی به نام یوحنای مقدس به امر آنتوان پرهیزکار ، امپراتور روم ( ۱۶۱- ۱۳۸ م ) ساخته شده بود . بر بالین تربت یحیی معتکف بودم یعنی بر مزار یحیی به زیارت رفته بودم.

۴.۱.۹۱

درهاي آسمان بر زمين بسته و فرياد اهل زمين به آسمان پيوسته


قاری قرآنی که آواز و صدای ناخوشایندی داشت، بلند بلند قران همی‌ خواند.

صاحب دلی‌ از کنار او گذشت و پرسید: برای خواندن قران چقدر مزد میگیری؟

گفت: هیچ

پرسید: پس این زحمت رو چرا به خودت میدهی‌؟

گفت : از بهر خدا میخوانم.

گفت: از بهر خدا نخوان.

گر تو قران بدین نمط خوانی

ببری رونق مسلمانی

گلستان سعدی




گاهی‌ با کسانی‌ مواجه میشوی که به بهانه وطن دوستی‌ آنچنان دلایل احمقانه‌ای در دفاع از وطن و ضدیّت با دشمن آن می‌آورند که انگشت حیرت بی‌ اختیار به طرف دهان رفته و آنجا گزیده میشود. در چنین هنگامی یاد جمله معروف "دفاع بد، بدتر و کاریتر از هزار بار دشمنی است" می‌‌افتی و این حکایت سعدی.

پیش از اینها، برای اینکه دشمنی را خراب کنند، بی‌ آبرو سازند، نابود کنند، جمیع خردمندان جمع میشدند و ساعت‌ها تفکر میکردند و هزاران راه و چاه میتراشیدند .... ولی‌ امروز، برای انجام همهٔ این کارها، احمق استخدام میکنند، و ازش میخواهند تا از دشمنشان دفاع کند. به همین سادگی‌ ..... چرا که امروز بشر به این نتیجه رسیده که در حماقت قدرتی‌ است که در خرد نیست.

باز به قول سعدی شیرین سخن:

احمق را ستایش خوش آید چون لاشه‌ای که در پوستش بدمند و بادش کنند تا فربه شود و وقتی‌ فربه شد ..... ببرد رونق آدمی‌ و انسانی‌. !!!!!.

۲۹.۹.۸۸

گلستان سعدی


باب اول: در سیرت پادشاهان
تصحيح شادروان محمد علي فروغي

حکایت اول:

پادشاهي را شنيدم به کشتن اسيري اشارت کرد؛ بيچاره در آن حالت نوميدي ملک را دشنام دادن گرفت و سقط گفتن که گفته‌اند هر که دست از جان بشويد هر چه در دل دارد بگويد.
(پادشاهی دستور داد یکی‌ از دشمنانی را که در جنگ به اسارت گرفته بودند، بکشند. آن بیچاره وقتی‌ مرگ خویش را نزدیک دید، شروع کرد به پادشاه به زبان خودش دشنام دادند، که می‌گویند که هر کسی‌ به آخر خط رسیده باشد و چیزی برای از دست دادن برایش باقی‌ نمانده باشد، ترس و خجالت و دیگر موانع را کنار گذاشته و هر چه در دل‌ داشته باشد و بخواهد می‌گوید. )


وقت ضرورت چو نماند گريز
دست بگيرد سر شمشير تيز ( آدمی‌ که در حال غرق شدن باشد، برای نجات خویش به سر شمشیر تیز هم چنگ میزند.)


اذا يئس الانسان طال لسانه (وقتی‌ انسان مایوس و نامید باشد، زبانش دراز میشود و هر چه بخواهد بی پروا می‌گوید. )
کسنور مغلوب يصول علي‌الکلب ( مثل گربهٔ مغلوب که به سگ حمله می‌کند، یعنی‌ وقتی‌ می بیند که سگ میخواهد او را بکشد، او نیز با پنجه هایش، چنگ در پوزهٔ سگ میزند که برای سگ بسیار دردناک است.)

ملک پرسيد: اين اسير چه مى‌گويد؟ يكى از وزراي نيک محضر گفت: اي خداوند همي‌گويد:
والكاظمين الغيظ و العافين عن الناس. (اشاره به آیه‌‌ای از آیات قران به معنی‌ اینکه کسی‌ که قادر به گذشت از گناه مردمان باشد، بهشت را برای خودش خریده است، یعنی‌ بهشت متعلق به کسانی‌ است که بر خویشتن کنترل دارند و به وقت خشم و غضب، خویش را به دست خشم نمی‌‌سپارند و غضب خویش را خوردهٔ و بر سر مردمان خالی‌ نمیکنند. )



ملک را رحمت آمد و از سر خون او درگذشت.


وزير ديگر که ضد او بود گفت: ابناي جنس ما را نشايد در حضرت پادشاهان جز راستي سخن گفتن. اين ملک را دشنام داد و ناسزا گفت. (وزیر دیگر که آدم بی‌ سیاست و ذاتاً چاپلوس و بد نهادی بود، ( اکثر آدمهای ابله و نادان به همین ویژگی‌‌ها آراسته هستند.) گفت: شایستهٔ ما وزرا نیست که به پادشاهان دروغ بگوییم، و در حضور پادشاه جز به راستی‌ سخن نباید گفت، این اسیر به پادشاه فحش داد و ناسزا گفت. )


ملک روي ازين سخن درهم آمد و گفت: آن دروغ پسنديده تر آمد مرا زين راست که تو گفتي که روي آن در مصلحتي بود و بناي اين بر خبثي. چنانكه خردمندان گفته‌اند: دروغ مصلحت آميز به ز راست فتنه انگيز.


( اخم‌های پادشاه در هم رفت و گره بر آبرو انداخت و ناراحت شد و گفت: این دروغی که او گفت از راست تو در نظر من پسندیده تر است، چرا که دروغ او برای کاری خیر و مصلحتی شایسته بود، یعنی‌ مرا از قتل بی‌ گناهی باز می‌‌داشت و هم اینکه آن اسیر از کشته شدن نجات میافت. اما این راست تو مرا به قتل تشویق و هم بی‌ گناهی را به کشتن میدهد و نیز این سخن تو قباحت دارد، چون تو مرا دشنام دادی، زیرا من ناسزای اسیر را نفهمیدم ولی‌ تو در مقابل من حرف او یعنی‌ دشنام او را به من دادی، در ضمن از وزیر دیگر هم سخن چنینی کردی و سعی‌ در خراب کردن او داشتی.)


هر كه شاه آن كند كه او گويد
حيف باشد كه جز نكو گويد (هر کسی‌ که در شاه نفوذ کلام دارد و شاه حرف او را گوش میدهد، هر مشاوری که در خدمت بزرگی‌ است، میبایستی سخن به مصلحت و خیر گوید و جز سخن نیک‌ به زبان نیاورد، که به این ترتیب، هم ظلم از مردم دور میشود و هم شاه از ظالم شدن نجات می‌یابد. )

و بر طاق ايوان فريدون شاه، نبشته بود

جهان اى برادر نماند به كس
دل اندر جهان آفرين بند و بس

مكن تكيه بر ملك دنيا و پشت
كه بسيار كس چون تو پرورد و كشت

چو آهنگ رفتن كند جان پاك
چه بر تخت مردن چه بر روى خاك



حکایت دوم:

يكى از ملوک خراسان، محمود سبکتکين را بخواب چنان ديد که جمله وجود او ريخته بود و خاک شده، مگر چشمان او که همچنان در چشمخانه همي‌گرديد و نظر مي‌کرد. ساير حکما از تاويل اين فرو ماندند مگر درويشي که بجاي آورد و گفت هنوز نگران است که ملکش با دگران است.


بس نامور به زير زمين دفن كرده اند
كز هستيش به روى زمين يك نشان نماند

وان پير لاشه را كه نمودند زير خاك
خاكش چنان بخورد كزو استخوان نماند

زنده است نام فرخ نوشيروان به خير
گرچه بسى گذشت كه نوشيروان نماند

خيرى كن اى فلان و غنيمت شمار عمر
زان پيشتر كه بانگ بر آيد فلان نماند.





حکایت سوم:

کوتاه خردمند به که نادان بلند، نه هر چه به قامت مهتر، به قیمت بهتر
گوسفند ذبح شده با وجود کوچکی جثه، مفید و سودمند است و فیل هر گاه کشته شود، مرداری بیش نیست، و یا کوه طور پست‌ترین کوه هاست از نظر ارتفاع ولی‌ در نزد خداوند بزرگترین و با ارزشترین آنهاست.


آن شنيدى كه لاغرى دانا
گفت بارى به ابلهى فربه
اسب تازى وگر ضعيف بود
همچنان از طويله خر به


تا مرد سخن نگفته باشد
عيب و هنرش نهفته باشد

هر بیشه گمان مبر که خالی‌ است
باشد که پلنگ، خفته باشد

آن نه من باشم که روز جنگ، بینی‌ پشت من
آن منم گر‌ در میان خاک و خون، بینی‌ سری
کانکه جنگ آرد به خون خویش بازی می‌کند
روز میدان، و آنکه بگریزد به خون لشکری

ای که شخص منت حقیر نمود
تا درشتی هنر نپنداری
اسب لاغر میان، بکار آید
روز میدان، نه گاو پرواری

محال است که اگر هنرمندان بمیرند و بی‌ هنران جای ایشان بگیرند.

کس نیاید بزیر سایهٔ بوم ..... ور همای از جهان شود معدوم ( حتی اگر نسل هما از جهان برداشته شود، کسی‌ زیر سایه جغد نخواهد نشست.)

ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.

نیم نانی گر‌ خورد مرد خدای ..... بذل درویشان کند نیمی دگر
هفت اقلیم ار بگیرد پادشاه .... همچنان در بند اقلیمی دگر







حکایت چهارم:

درختی که اکنون گرفتست پای
به نیروی شخصی‌ بر آید ز جای
ورش همچنان روزگاری هلی ( هلی = به حال خودش واگذاری)
به گردانش از بیخ بر نگسلی ( با نیروی گردون، فلک هم آنرا نمیتوانی‌ ریشه کن کنی‌ )

سر چشمه، شاید گرفتن به بیل ( سر چشمه رو شاید بشه با یه بیل گرفت)
چو پر شد، نشاید گذاشتن به پیل ( ولی‌ اگر سیل راه بیفته با فیل هم نمیتونی‌ از آن بگذری )

پرتو نیکان نگیرد هر که بنیادش بد است ( هر که بنیاد و اصلش بد باشد، تربیت پذیر نیست)
تربیت نااهل را چون گردکان بر گنبد است ( و مثل گردکان= گردو که بر روی گنبد قرار نمیگیرد و لیز می‌خورد و به زمین می‌افتد میماند، خیلی‌ از دانشمندان انسان شناسی‌ معتقدن که تربیت بر همگان تاثیری دارد، ولی‌ از طرفی‌ هم هنوز دنیای ژ‌ن و آنچه که وراثتی منتقل میشود برای انسان به طور کامل شناخته شده نیست)

آتش نشاندن و اخگر گذاشتن و افعی کشتن و بچه نگاه داشتن، کار خردمندان نیست. ( اخگر ذغال نیمه افروخته)

ابر اگر آب زندگی‌ بارد ( حتی اگر از ابر به جای باران، آب زندگی‌ بارد)
هرگز، از شاخ بید بر نخوری ( درخت بید، میوه نخواهد داد)
با فرومای روزگار مبر ( همچنین با شخص فرمای و پست، روزگار خود را بسر بردن مانند این است که از نی بوریا توقع و انتظار داشته باشی‌ که شکر بدهد)
کز نی بوریا، شکر نخوری

پسر نوح با بدان بنشست ..... خاندان نبوتش گم شد
سگ اصحاب کهف روزی چند ...... پی‌ نیکان گرفت مردم شد

بخشیدم اگر چه مصلحت ندیدم.

دانی‌ که چه گفت زال با رستم گرد ..... دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد
دیدیم بسی‌ که آب سرچشمهٔ خرد ..... چون بیشتر آمد، شتر و بار ببرد

عاقبت گرگ زاده گرگ شود ..... گر‌ چه با آدمی‌ بزرگ شود.

شمشیر نیک‌ از آهن بد، چون کند کسی‌
ناکس بتربیت نشو‌ ای حکیم، کس
باران که در لطافت طبعش خلاف نیست
از باغ لاله روید و از شوره بوم، خس

زمین شوره سنبل برنیارد ...... در او تخم و عمل ضایع مگردان
نکویی با بدان کردن چنان است .... که بد کردن بجای نیکمردان







حکایت پنجم:

جمال صورت و کمال معنی‌ داشت

توانگری به هنر است و نه به مال و بزرگی‌ به عقل است و نه به سال.

دشمن چه زند چو مهربان باشد دوست. ( دشمن چگونه میتواند لطمه‌ای وارد آورد وقتی‌ که دوستی‌ مثل کوه در پشت تو ایستاده است.

توانم آنکه نیازارم اندرون کسی‌ ( شاید کسی‌ باشه که نشود درونش را آزار داد)
حسود را چه کنم، کوز خود، به رنج اندر است ( ولی‌ درون حسود مطمئناً در رنج است چرا که خودش باعث آزار درون خودش است)
بمیر تا برهی ای حسود، کاین رنجیست (‌ای حسود بمیر تا از رنجی‌ که می‌بری رها شوی)
که از مشقّت آن جز به مرگ، نتوان رست. ( چرا که از مشقّت و رنج حسادت، تنها با مرگ میتوان رهایی یافت)

شور بختان به آرزو خواهند ( سیاه روزان آرزو دارند)

مقبلان را زوال نعمت و جاه ( که نعمت از مقبلان = نیک‌ بختان کم و ضایع بشه و به زوال و نیستی‌ برسند)

گر‌ نبیند به روز، شبپره چشم ( اگر شب پره=خفاش در روز نمیتونه ببین)
چشمهٔ آفتاب را چه گناه ( ایراد از چشمه آفتاب= خورشید نیست )
راست خواهی هزار چشم چنان ( اگر هزار تا چشم مثل چشم خفاش داشته باشی‌ )
کور بهتر که آفتاب سیاه ( همهٔ این هزار چشم کور باشند بهتر است از اینکه آفتاب سیاه بشه به خاطره اینکه چشم‌های تو طاقت دیدن نور را ندارد)







حکایت ششم:

در صدر مشروطه، کشور ایران را به چهار ایالت و ده ولایت قسمت کرده بودند. ولایت، به معنی‌ اختیاری و حکمفرمایی نیز هست. در اصطلاح صوفیان، ولایت نیروئی است الهی که به شخص خاصی‌ اعطأ میشود و دارندهٔ آن، قدرت تصرف در همهٔ امور جهان دارد، این چنین کس را ولی‌ می‌نامند که جمع آن اولیأ است. ولایت به فتح واو به معنی‌ دوستی‌ است.

کربت = اندوه

از کربت جورش راه غربت پیش گرفتند ( شاهکار نثر یعنی‌ همین)

هر که فریادرس روز مصیبت خواهد ..... گو در ایام سلامت به جوانمردی کوش
بنده حلقه به گوش ار ننوازی برود ..... لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه بگوش

نکند جور پیشه، سلطانی
که نیاید ز گرگ چوپانی
پادشاهی که طرح ظلم افکند
پای دیوار ملک خویش بکند







حکایت هفتم:

قدر عافیت کسی‌ داند که به مصیبتی گرفتار آید. ( قدر و ارزش سلامتی را کسی‌ میداند که به بیماری یا مشکل یا مصیبتی گرفتار شده است، تجربه تلخی‌ را دارد )

ای سیر تو را نان جوین خوش ننماید ( کسی‌ که سیر است از نون جو خوشش نمیاد)
معشوق من است آنکه به نزدیک تو زشت است
حوران بهشتی را، دوزخ بود اعراف ( برای پریان بهشتی، برزخ مثل جهنم میماند )
از دوزخیان پرس که اعراف بهشت است ( در حالی‌ که اگر از دوزخیان و جهنمیان بپرسی‌، برزخ عین بهشت میماند. )

فرق است میان آنکه یارش در بر
با آنکه دو چشم انتظارش بر در







حکایت هشتم:

هرمز: مخفف هورمزد که اصل آن اهورامزدا است. چهار تن‌ از پادشاهان ساسانی، هرمز نام داشتند و بیشتر توجه داستانسرایان به هرمز چهارم فرزند انوشیروان است که در سال ۵۷۹ جلوس کرد و در سال ۵۹۰ میلادی مقتول شد، پادشاهی بدخوی بود و با وزیران پدر بدرفتاری میکرد.

از آن کز تو ترسد، بترس ای حکیم
واگر با چو او، صد، برایی به جنگ
نبینی که چون گربه عاجز شود
برآرد به چنگال، چشم پلنگ؟
از آن مار بر پای، راعی زند ( مار پای شبان را از آن جهت میزند که فکر می‌کند یا می‌ترسد که شبان با سنگ سرش را له‌ کند)
که ترسد سرش را بکوبد به سنگ







حکایت نهم:

در این امید بسر شد عمر عزیز ..... که آنچه در دلم است، از درم فراز آید ( عمر عزیز به این امید طی‌ شد که هر چه که در دل‌ آرزو داشتم برآورده کنم، در فراز آمدن = وارد شدن)

امید بسته برآمد ولی‌ چه فایده ز آنک ..... امید نیست که عمر گذشته باز آید ( به هر چه که خواستم رسیدم، امید و آرزهای که ناممکن بود را بدست آوردم، ولی‌ امیدی نیست که عمر تلف شده دوباره به من برگردانده شود ، عمر ی که بابت آرزوهای مادی بیهوده تلف شد، دیگر یافتنی نیست، باز آید = برگردد)

کوس رحلت بکوفت، دست اجل ( مرگ بر در میزند و اجل برطبل رفتن میکوبد )

ای دو چشمم وداع سر بکنید( ای دو چشم من با سر خداحافظی کنید )

ای کف دست و ساعد و بازو

همه تودیع یکدگر بکنید ( به یکدیگر بدرود بگوید )

بر من افتاد مرگ دشمن کام ( مرگی که دشمن من رو شاد کام میکنه بر من وارد شده است، مردن من حتمی است )

آخر‌ای دوستان گذر بکنید ( ای کسانی که خود را دوست من میدانستید، کجائید که این دم آخر و در واپسین لحضات شما را آرزومندم )

روزگارم بشد به نادانی‌ ( عمر عزیز را با نادانی حروم کردم و قدرش را ندانستم )

من نکردم، شما حذر بکنید ( من خطا کردم، شماها دیگر این کار را نکنید و عمر را بیهوده و در پی به دست آوردن آرزوهای مسخره و بی ارزش مادی حروم نکنید )



حکایت دهم:

یحیی یکی از پیغمبران بنی اسراییل و پسر خاله عیسی و فرزند زکریا است. خداوند در زمان پیری زکریا، هنگامی که زنش نازا بود یحیی را از همان زن بوی اعطاء فرمود. قصه ی تولد یحیی در سوره ی آل عمران و سوره ی مریم و چند جای دیگر از قرآن مذکور است. یحیی حضرت عیسی را تعمید داد و از این رو به یحیی تعمید دهنده معروف است. وی در سی و دو سال بعد از میلاد کشته شد زیرا هیرودس را از رابطه ی نامشروع با هیرودییا منع کرده بود و سالومه دختر هیرودییا به پاداش رقص خوش آیند خویش از هیرودس سر یحیی را خواست و بهمن جهت یحیی مقتول گردید. نام مسیحی یحیی، یوحنا است که مردم فرانسه او را ژان مینامند. مسلم نیست که آرامگاه یحیی در جامع دمشق باشد ولی در این محل کلیسایی به نام یوحنای مقدس به امر آنتوان پرهیزکار ، امپراتور روم ( ۱۶۱- ۱۳۸ م ) ساخته شده بود . بر بالین تربت یحیی معتکف بودم یعنی بر مزار یحیی به زیارت رفته بودم.

جامع دمشق ، مراد مسجد بزرگی است که در آنجا نماز جمعه برپا میشود و حلقه های درس نیز گاهی در آن دایر میگردد.

بنی تمیم ، نام یکی از قبایل عرب است که از جهت شعر و فصاحت بیان ، معروف بودند و به دین اسلام مشرف شدند ولی پس از رحلت پیغمبر مرتد گردیدند و خالد بن ولید انها را به دین اسلام باز گردانید.

به بی انصافی موصوف بود یعنی با صفت بی انصاف می نامیدنش.

درویش و غنی بنده ی این خاک درند
و آنان که غنی ترند محتاج ترند

به ضعیف رحمت کن تا از دشمن قوی زحمت نبینی


به بازوان توانا و قوت سر دست
خطاست پنجه ی مسکین ناتوان بشکست


نترسد آنکه بر افتادگان نبخشاید
که گر ز پای در آید، کسش نگیرد دست ؟ ( آنکه به مظلومان و افتادگان رحم نمیکند، از این نمیترسد که وقتی افتاده شد، کسی بهش رحم نکند؟

هر آنکه تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت
دماغ بیهده پخت و خیال باطل بست ( دماغ بیهده پخت یعنی خیال و فکر باطل و بی فایده کرد )

ز گوش پنبه برون آر و داد خلق بده
و گر تو میندهی داد ، روز دادی هست ( پنبه رو از گوشات در بیار و به حرف من گوش بده و حق مردم را بده که اگر تو ندی روزی برای گرفتن حق که همان روز قیامت است تعیین شده است و در آن روز حق به حق دار خواهد رسید .

داد ، در ریشه پهلوی، دات یعنی حق و قانون و عدالت است و چون برای گرفتن حق، هیاهو و گفت و شنید لازم است از این روبه طور مجاز داد را در معنی مرادف فریاد هم به کار برده اند.

بنی آدم اعضا ی یک پیکرند ..... که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار ..... دگر عضو ها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی ..... نشاید که نامت نهند آدمی

بنی آدم از آن جهت اعضای یک پیکرند که در خلقت از یک گوهر ( نفس واحده ) بوجود آمده اند واین مصراع اشاره دارد به ایه اول از سوره ی نساء :

یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بث منها رجالا کسرا و نساء
ترجمه:‌ای مردم از خشم پروردگار خود بترسید، که او شما را از یک نفس بوجود آورد و از همان نفس، جفت آنرا بیافرید و از آن دو، مردان و زنان بسیار در جهان پراکنده ساخت.
پیدا است که نفس واحد، بر وحدت پیکر دلالت می‌کند و همهٔ فرزندان آدم، اعضای یک پیکر میشوند.

حکایت یازدهم: برتر بودن مرگ ظالم بر زندگی‌ او

حجاج بن یوسف ثقفی، تقریبا در سال ۲۹ هجری متولد و در سال ۹۵ هجری وفات یافت. حاکم ظالمی بود که از طرف عبدالملک بن مروان مأمور محاصرهٔ مصعب بن ذبیر در مکّه شد و با منجنیق خانهٔ کعبه را ویران ساخت. پس از آن مدت ۲۴ سال با قساوت تمام بر عراق حکومت کرد و بسیاری از مردم را که با دولت بنی امیه مخالف بودند با زجر و عقوبت کشت. باید او را سفاکترین حاکمان اسلامی بشمار آورد ولی‌ خطیبی بلیغ و توانا بود.

ای زبر دست زیر دست آزار (‌ای دارای تسلط و برتری .... زبر دست = مافوق، کسی‌ که توانی‌ دارد)
گرم تا کی‌ بماند این بازار؟ ( فکر میکنی‌ تا کی‌ میتونی‌ ظلم کنی‌؟)

به چه کار آیدت جهانداری ...... مردنت به، که مردم آزاری

حکایت دوازدهم: برتر بودن خواب ظالم از بیداریش

ظالمی را خفته دیدم نیم روز
گفتم: این فتنه است خوابش برده به ( ظالم در خلال روز بخوابه و در آن ساعاتی که خوابیده است، خلق نفسی تازه کنن، بهتر از بیداری اوست، چقدر ظلم بوده که مردم آرزو میکردند، ظالم بخوابه بلکه بتونن دمی بیاسایند، عجب)

و آنکه خوابش بهتر از بیداری است
آن چنان بد زندگانی‌، مرده به ( زندگانِ ظالم و بد، بمیرند بهتره)

حکایت سیزدهم: اندازه نگهدار که اندازه نیکوست

قرار بر کفّ آزادگان نگیرد، مال
نه صبر در دل‌ عاشق نه آب در غربال ( سه چیز پایدار نیست، مال در دست آزادگان، چرا که آزادهگان مال جمع کن نیستند، و کلا آزادگان قرار ندارند، عاشقان صبر در دل‌ ندارند، و آب در غربال یا آبکش نمیماند)

مجال سخن تا نیابی ز پیش
به بیهوده گفتن مبر قدر خویش

ابلهی کو روز روشن شمع کافوری نهد
زود بینی‌ کش به شب روغن نباشد در چراغ ( کافوری، منسوب است به کافور، کافور لفظ عربی‌ است و به ماده‌ی نباتی معطر گفته میشود که از درخت مخصوصی گرفته میشود و در قدیم، برای ساختن شمع از آن استفاده می‌شده و در غسل اموات، بر حسب دستور اسلامی استعمال میشود و در معالجات قلبی و عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد، شعرا، موی سپید و برخی‌ از چیز‌های سپید دیگر مثل روز را به کافور تشبیه کرده‌اند مثلا : آهوی آتشین را چون برّه در بر افتد .... کافور خشک گردد با مشک تر برابر، یعنی‌ چون خورشید به برج حمل آید، روز با شب برابر میشود)

به روی خود در طماع باز نتوان کرد
چو باز شد، به درشتی فراز نتوان کرد ( در فراز کردن = در بستن است، در قدیم درهای خانه‌ها چنان بوده که از پایین ببالا کشیده می‌شده است، به همین مناسبت هم حافظ کبیر میفرماید: وآن یکاد بخوانید و در فراز کنید)

کس نبیند که تشنگان حجاز
به سر آب شور گرد آیند
هر کجا چشمه‌ای بود شیرین
مردم و مرغ و مور گرد آیند. ( حتی تشنگان حجاز بر لب آب شور گرد نمی‌آیند و چشمهٔ آب شیرین است که مردم، مرغ و مور را به جانب خود میکشاند. تشنگان حجاز، مردم حجاز صحرای خشک عربستان، شامل شهر‌های مکه، مدینه است و مردم این ناحیه، حنفی مذهب، شافعی و جعفری هستند)

حکایت چهاردهم: سستی در رعایت مملکت

سفله = مردم پست

اسبم در این واقعه بی‌ جو بود و نمد زین به گرو، سلطان که به زر با سپاهی بخیلی کند، با او به جان جوانمردی نتوان کرد. ( یعنی‌ اگر عذر مرا با بزرگواری بشنوی شایسته و سزاور است، زیرا در این جنگ، اسبم بی‌ جو و نمد زین در جای گرو بود.)

اذا شبع الکمی یصول بطساً ......

ترجمه: هر گاه مرد سلاح پوش، سیر باشد با رغبتی تمام در جنگ حمله می‌کند، اما سپاهی که شکمش خالی‌ و گرسنه بود، بجانب گریز حمله می‌آورد.