۲۳.۱۰.۹۱

سپاه پاسداران, بسیج و فعالیت رسانه‌ای


فعالیت رسانه‌ای سپاه و بسیج و گسترش رسانه‌های وابسته به این دو نهاد نظامی‌امنیتی را می توان به چهار دوره تقسیم کرد:


  • دوره فعالیت زیر پوستی: از ابتدای انقلاب تا ابتدای دهه ۱۳۷۰

از این دوره می توان به عنوان دوران «فعالیت رسانه‌ای زیرپوستی» سپاه نام برد. در این دوره سپاه پاسداران با بولتن روزانه‌ای به نام «اخبار و تحلیل ها» که «اداره سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه» منتشر می کرد، اعضای سپاه را در جریان رویدادهای و مواضع فرماندهی سپاه قرار می داد. علاوه براین اخبار رسمی سپاه و بسیج نیز از سوی رسانه‌های حکومتی چون صدا و سیمای جمهوری اسلامی و روزنامه‌ها رسمی منتشر می شد.
  • ورود سپاه به مطبوعات: از ابتدای دهه هفتاد تا ۱۳۸۱
این دوره، دوره ورود سپاه به فعالیت‌های مطبوعاتی است.علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی با انتصاب حسین شریعتمداری از اعضای ارشد سپاه به عنوان «نماینده ولی فقیه و مدیر روزنامه کیهان» و انتصاب محمدحسین صفارهرندی که سال‌ها رئیس اداره سیاسی سپاه بود به عنوان «سردبیر کیهان» نخستین گام را برای ورود سپاه به فعالیت‌های مطبوعاتی برداشت. به این ترتیب یکی از پرسابقه‌ترین روزنامه‌های ایران در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت.
پس از انتخابات سال ۱۳۷۶ و انتخاب محمدخاتمی به ریاست جمهوری جریان انتشار روزنامه‌های نزدیک به اصلاح طلبان در ایران آغاز شد. این دوره البته با توقیف «روزنامه جامعه» مورد تهدید قرار گرفت و در اردیبهشت ۱۳۷۹ با توقیف همزمان ده‌ها روزنامه و هفته نامه و ماهنامه ،سرکوب رسانه‌های نزدیک به اصلاح طلبان اوج گرفت. سپاه پاسداران در همین دوره با انتشار روزنامه «جوان» تلاش کرد فعالیت مطبوعاتی خود را گسترش دهد. اما روزنامه جوان تا سال ۱۳۸۸ و انتشار نسخه «جوان آنلاین» نتوانست پاسخ گوی اهداف مورد نظر سپاه باشد.



  • ورود سپاه به اینترنت و رسانه‌های عمومی: از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۸
این دوره را می توان دوره گسترش حضور و نفوذ سپاه پاسداران در «رسانه‌های عمومی جریان ساز» و «ورود سپاه به اینترنت» توصیف کرد. نخستین تجربه اعضای سپاه پاسداران راه اندازی سایت «بازتاب» در سال ۸۱ بود. مدیریت سایت «بازتاب» را شماری از اعضای پیشین سپاه که از نزدیکان محسن رضایی فرمانده پیشین این نیرو بودند، بر عهده داشتند. عملکرد سایت بازتاب در خصوص مخالفان خارج از کشور و نیز اصلاح طلبان داخل ایران با سیاست‌های کلی سپاه همسو بود.

در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ اما سپاه پاسداران از محسن رضایی و محمدباقر قالیباف دو فرمانده ارشد سپاه برای رسیدن به ریاست جمهوری حمایت نکرد و محمود احمدی نژاد یک فرمانده سابق و رده میانی سپاه را بر آن‌ها ترجیح داد. به این ترتیب اختلاف درونی سپاه به عرصه رسانه‌ها نیز رسید و مواضع سایت «بازتاب» با سیاست‌های سپاه در تعارض قرار گرفت و مدتی بعد فیلتر شده و از ادامه فعالیت بازماند. نیروهای داخلی سایت بازتاب نیز در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۸۸ دو پاره شدند گروهی که نزدیکی بیشتری به سپاه داشتند سایت «تابناک» را راه اندازی کردند و گروهی که انتقادات بیشتری به سپاه داشتند ابتدا سایت «آینده نیوز» و پس از بازداشت سردبیر و توقیف آن، سایت «بازتاب امروز» را راه اندازی کرده و اداره می کنند.
با راه اندازی «خبرگزاری فارس» در سال ۱۳۸۱، سپاه پاسداران بزرگترین و تاثیرگذارترین رسانه خود در عرصه عمومی را راه اندازی کرد. این خبرگزاری زمانی آغاز به کار کرد که خبرگزاری «ایرنا» به عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی در اختیار دولت اصلاح طلب محمد خاتمی بود و خبرگزاری‌های ایسنا و ایلنا نیز دو خبرگزاری با گرایش اصلاح طلبانه شناخته می شدند.
خبرگزاری فارس تا مدت‌ها وابستگی خود به سپاه پاسداران را پنهان می کرد و این درحالی است که برنامه هفتگی آن را «شورای تعیین خط مشی» که مرکب از شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران می باشد در طی جلسات هفتگی تعیین می شد و می شود. محمدحسین صفار هرندی معاون فعلی فرمانده کل سپاه وجود چنین شورایی را تائید کرده و گفته است که خودش نیز عضو «شوراي هفتگي تعيين خط مشي خبرگزاري فارس بوده است.»
«اداره سیاسی سپاه پاسداران» یکی از مراکز اصلی تصمیم سازی در سپاه که تحت نظر نماینده علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می کند نیز در نیمه اول دهه ۱۳۸۰ اقدام به راه اندازی سایت «بصیرت» کرد.
به این ترتیب در تقسیم کاری مشخص جریان سازی رسانه‌ای سپاه در عرصه عمومی به خبرگزاری فارس سپرده شد و تغذیه خبری‌تحلیلی «اعضای سپاه» به سایت «بصیرت» واگذار شد و این سایت همچنین مدیریت شبکه نزدیک به ۱۵ هزار نفری «هادیان سیاسی» سپاه و بسیج را نیز بر عهده گرفت.

  • تلاش سپاه برای برتری رسانه‌ای و گفتمان سازی:
از سال ۱۳۸۸ تاکنون تلاش سپاه پاسداران و بسیج برای برتری رسانه‌ای در ایران ابعاد تازه و گسترده‌ای به خود گرفته است، چرا که اعتراضات پس از انتخابات سال ۸۸ و شکل گیری «جنبش سبز» جناح بندی سیاسی‌اجتماعی در ایران را دچار تغییرات اساسی کرده است. سپاه در چنین موقعیتی به عنوان یک امپراطوری نظامی- امنیتی و سیاسی‌اقتصادی با چالش‌های تازه و گسترده‌ای مواجه شده است.
اداره سیاسی سپاه پاسداران در آذر ۱۳۸۸ در تحلیلی به این چالش‌ها اشاره کرده و از «شکاف مردم – حاكميت، شکاف مردم – مردم، شکاف اركان حاكميتی» در کنار «شکاف مراجع تقلید و روحانیت با ولی فقیه،علی خامنه ای» و «شکاف مردم‌روحانیت» به عنوان «پنج شکاف اجتماعی‌ سیاسی تهدید کننده جدی جمهوری اسلامی» نام برد اما مدعی شد که این پنج شکاف سیاسی- اجتماعی در «بستر جنگ نرم دشمن با نظام اسلامی» شکل گرفته است.
فرماندهان ارشد سپاه پاسداران،اداره سیاسی سپاه پاسداران و اطلاعات سپاه پاسداران،سپاه قدس(شاخه برون مرزی سپاه) و بسیج از طراحان و مجریان اصلی بازداشت فعالان سیاسی و مدنی و صدها روزنامه نگار و فعال اینترنتی سرکوب و کشتار مردم در اعتراضات سال ۸۸ بوده اند.
بروز اختلاف میان محمود احمدی نژاد و علی خامنه‌ای از سال ۱۳۹۰ اما بحران گسترده اقتصادی اکنون آن‌ها را با بحران چندلایه‌ای مواجه کرده است.
سپاه پاسداران از یک سو با جنبش سبز و اصلاح طلبان و از سوی دیگر با تیم محمود احمدی نژاد که توانسته در بدنه سپاه و هواداران جناح مورد حمایت قرار گیرد درگیر است. علاوه براین شدت گرفتن تحریم‌های بین المللی علیه جمهوری اسلامی و بهار عربی اختلافات درونی جناح حاکم را چنان افزایش داده که «تغییر جناح بندی سیاسی» و «ریزش درونی جناح حاکم»، سپاه پاسداران را نیز به چند پاره تقسیم کرده است. شماری چون حسین علایی بنیانگذار نیروی دریایی سپاه و رئیس سابق ستاد مشترک این نیرو به صراحت جناح حاکم و فرماندهان فعلی سپاه را به خاطر سرکوب و کشتار معترضان مورد اعتراض و انتقاد قرار می دهند. برخی دیگر از فرماندهان سپاه چون صادق محصولی فرمانده «لشکر ۶ ویژه سپاه» و وزیر کشور در زمان برگزاری انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ که به «سردار میلیاردر» شهرت دارد و عبدالعلی نجفی که فرماندی «سپاه انصار» و فرماندهی بسيج استان فارس را در کارنامه دارد به تیم محمود احمدی نژاد پیوسته اند، و شماری چون محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه و حسن طائب رئیس فعلی سازمان اطلاعات سپاه و غلامرضا رمضانی رئیس حفاظت و اطلاعات سپاه پاسداران بر اطاعت از علی خامنه‌ای تاکید دارند.
در چنین فضایی بخش‌های مختلف سپاه پاسداران اقدام به راه اندازی سایت‌های اینترنتی و خبرگزاری کرده اند، چرا که هدف هر بخش از سپاه دست یابی به «برتری رسانه ای» و دراختیار داشتن رسانه‌های «مطیع» در بحران‌های پیش رو است.

انواع سایت‌های وابسته به سپاه


سایت‌های وابسته به سپاه پاسداران به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

دسته نخست سایت هایی هستند که به عنوان سایت رسمی بخش‌های مختلف سپاه و بسیج فعالیت می کنند؛ همچون سایت سپاه نیوز که زیر نظر «مرکز اطلاعات و نشرالکترونیک اداره روابط عمومی وانتشارات سپاه» به فرماندهی «رمضان شریف» از فرماندهان ارشد سپاه فعالیت می کند یا سایت حماسه که اخبار روابط عمومی سپاه پاسداران را منتشر می کند.
قریب به اتفاق سپاه‌های استانی نیز هر یک سایت مشابهی دارند همچون سایت سپاه استان تهران، سایت سپاه عاشورا وابسته به سپاه آذربایجان شرقی.

فعالیت رسانه‌ای سپاه پاسداران و بسیج در اینترنت اما اکنون ابعاد دیگری نیز دارد و به شماری از «سایت‌ها و خبرگزاری‌های مادر»، و ده‌ها «سایت اقماری» گسترش یافته است.
از جمله «سایت‌ها و خبرگزاری‌های مادر» که فعالیت رسانه‌ای سپاه پاسداران و بسیج در اینترنت را بر عهده دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:


  • خبرگزاری فارس ؛ وابسته به سپاه پاسداران
  • بصیرت ؛ وابسته به معاونت سیاسی سپاه پاسداران
  • سپاه نیوز؛ وابسته به مرکز اطلاعات و نشرالکترونیک اداره روابط عمومی وانتشارات سپاه
  • ندای انقلاب؛ وابسته معاونت سیاسی سپاه پاسداران
  • فرهنگ انقلاب اسلامی؛ وابسته به معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران
  • فاطرنیوز ؛ وابسته به معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران
  • مشرق نیوز ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
  • بولتن نیوز ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
  • دیده بان ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
  • جوان آنلاین؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
  • عماریون ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه
  • بسیج پرس ؛ وابسته به فرماندهی کل سازمان بسیج
  • خبر دانشجو؛ وابسته به سازمان بسیج دانشجویی
  • تسنیم ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و نزدیک به سپاه قدس‌شاخه برون مرزی سپاه پاسداران

مدیریت فرهنگی در سپاه

سازمان اطلاعات سپاه توانسته از سال ۱۳۸۸ که فرماندهی آن با حکم علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به حسین طائب سپرده شد، در میان رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران بیشترین رسانه‌های اینترنتی را راه اندازی و اداره کند.

حسن طائب فرمانده سازمان اطلاعات سپاه پاسداران که در برخی از رسانه‌ها از او با اسم کوچک «حسین» نامبرده می شود اکنون بخش بزرگی از فعالیت رسانه‌ای سپاه را در اختیار دارد.
حسن طائب در دهه نخست پس از انقلاب یکی از مسئولان ارشد سپاه در جریان سرکوب، بازداشت و بازجویی از اعضای سازمان مجاهدین خلق بود. در سال‌های بعد دروس حوزوی را همزمان با مشاغل امنیتی‌نظامی سپری کرد و به یکی از روحانیان با پیشینه امنیتی‌نظامی و مورد اعتماد علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی تبدیل شد. در دوره وزارت علی فلاحیان به «معاونت ضد جاسوسی وزارت اطلاعات» رسید. پس ازآن «معاون هماهنگ کننده» دفتر علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی شد. سه سال معاونت فرهنگی ستاد مشترك سپاه و فرماندهی «دانشكده فرهنگی» دانشگاه امام حسین وابسته به سپاه را برعهده داشت.



حسن طائب در زمان سرکوب اعتراضات سال ۱۳۸۸ فرماندهی «بسیج» را بر عهده داشت و پس از آن با حکم مستقیم رهبر جمهوری اسلامی به فرماندهی «سازمان اطلاعات سپاه» رسید.
به دلیل همین پیشینه است که حسن طائب مدیران اغلب سایت‌های وابسته به سازمان اطلاعات سپاه را از میان چهره‌های فرهنگی‌امنیتی سپاه بر می گزیند. برای نمونه مدیریت سایت تسنیم که در ۲۲ آبان سال جاری راه اندازی شد از سوی سازمان اطلاعات سپاه به «مجید قلی زاد» از اعضای سپاه پاسداران سپرده شده است. قلی زاده در فاصله سال‌های ۸۶ تا ۹۰ «قائم مقام مدیرعامل خبرگزاری فارس» بود.
او درباره دلایل راه اندازی سایت «تسنیم» گفته است هدف این است که «جبهه مستحکمی را مقابل نظام سلطه رسانه‌ای دشمن به وجود آوریم.» به گفته مجید قلی زاده «خبرگزاری تسنیم» کار گروه ویژه‌ای برای پوشش تحولات مربوط به «بیداری اسلامی» در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا تدارک دیده است.
لازم به تذکر است که «بیداری اسلامی» قرائت مورد نظر رهبر جمهوری اسلامی از «بهار عربی» است چرا که علی خامنه‌ای تاکید دارد که باید نشان داده شود که انقلاب‌های اخیر در کشورهای عربی ناشی از نفوذ جمهوری اسلامی در مردم منطقه و به منظور تشکیل حکومت هایی مشابه با «جمهوری اسلامی» رویداده است و نه ناشی از اعتراض مردم در قبال دیکتاتورهای حاکم.

مجموعه‌های رسانه‌ای وابسته به سپاه

سپاه پاسداران همچنین اقدام به تاسیس مجموعه‌های رسانه‌ای کرده است که هر یک چندین سایت و خبرگزاری را اداره می کنند:


برای نمونه «مجتمع رسانه‌ای اطلس» یکی از مجموعه هایی است که خود به تنهایی مجموعه از سایت‌های اقماری شامل «برهان»، «نسیم آنلاین»،«مجلس نهم»، «افسران جوان جنگ نرم»، «اشراق»،«موج قانون»،«به دخت»،«دیدار مدیا»،«ایران هسته ای»،« سفیر» را راه اندازی کرده است.

حمیدرضا مقدم فر که در فاصله سال‌های ۸۶ تا ۹۰ مدیرعامل خبرگزاری فارس بود و هم اکنون معاون فرهنگی سپاه پاسداران است هدف از فعالیت‌های گسترده رسانه‌ای سپاه را اتخاذ رویکرد «تهاجمی» علیه مخالفان توصیف کرده و با تاکید براینکه «تا زمانی که دررسانه‌ها نسبت به دشمن موضع تهاجمی داریم موفق هستیم» گفته «در عرصه جنگ نرم نگاهمان باید نگاه سیستمی باشد و با تربیت نیروهای متعهد، حرفه‌ای و ارزشی مشکلات رسانه‌ای را به حداقل برسانیم.»
اما علیرضا رجبی معاون فرمانده سپاه استان سمنان بر نگرانی فرماندهان سپاه از افزایش مخالفت در افکار عمومی و حتی نگرانی از گسترش ریزش درونی در سپاه و بسیج را دلیل افزایش فعالیت رسانه‌ای سپاه و بسیج در سه سال اخیر توصیف کرده است.او می گوید «فعالیت رسانه‌ای بسیج و سپاه دو بعد دارد، بخشی از فعالیت رسانه‌ای این نهادها باید بر افكار عمومی و جامعه تمركز یابد و با آن ارتباط برقرار كند و بخش دیگری از فعالیت رسانه‌ای این نهاد باید بر جامعه مخاطب خود استوار شود» چرا که «سپاه و بسیج دارای جمعیت مخاطب درونی» است.

بودجه فعالیت‌های رسانه‌ای سپاه پاسداران
رسانه‌های اینترنتی سپاه پاسداران از بودجه بخش‌های مختلف سپاه همچون معاونت سیاسی سپاه، معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه و سازمان اطلاعات سپاه و همچنین بودجه «روابط عمومی و انتشارات سپاه» استفاده می کنند اما به دلیل محرمانه بودن بودجه سپاه، بسیج و سایر دستگاه‌های امنیتی و انتظامی محرمانه جزئیات آن هرگز حتی در اختیار دیگر نهادهای حکومتی قرار نمی گیرد
بخشی از بودجه این سایت‌ها نیز به گفته برخی منابع مطلع در ایران از محل «بودجه ۲۰ میلیون دلاری مقابله با جنگ نرم» تامین می شود.
تا پیش از بروز اختلاف میان محمود احمدی نژاد و بخشی از سپاهه با دستور مستقیم وی بودجه‌ای به عنوان «کمک به فعالیت‌های فرهنگی سپاه قدس» نیز در اختیار سپاه قرار می گرفت. همچنین مجلس شورای اسلامی بودجه اختصاصی با عنوان «بودجه فعالیت‌های فرهنگی» در اختیار بسیج قرار داده است.

هیچ نظری موجود نیست: